برآورد فراسنجه‌های فنولوژی در مدل ssm-wheat برای ژنوتیپ‌های گندم نان (.triticum aestivum l) در استان گلستان

به منظور محاسبه فراسنجه های (پارامترهای) مورد نیاز زیر مدل فنولوژیک در مدل ssm-wheat (دماهای کاردینال، طول روز بحرانی و ضریب حساسیت به طول روز) و تعیین تعداد روز زیستی (روز بیولوژیک) ژنوتیپ های گندم در استان گلستان، آزمایشی در 12 تاریخ کاشت با هشت ژنوتیپ گندم (مروارید، تجن، کوهدشت، دریا، گنبد، آرتا، n8720 و n8719) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال های زراعی 1391 و 1392 اجرا شد. در این آزمایش از مدل بتا درجه دوم برای توصیف رابطه تغییرات سرعت نمو تا ساقه رفتن با استفاده از دما و طول روز استفاده شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ های گتدم از نظر دماهای کاردینال و طول روز بحرانی وجود نداشت، ولی از نظر تعداد روز زیستی و ضریب حساسیت به طول روز تفاوت داشتند، بنابراین در مدل دماهای کاردینال (پایه، مطلوب و سقف) برای کلیه ژنوتیپ های گندم به ترتیب صفر، 28 و 40 درجه سانتی گراد در نظر گرفته شدند. بعلاوه طول روز بحرانی در این مدل 21 ساعت بدست آمد. ضریب حساسیت به طول روز برای ژنوتیپ های گندم بین 0.00272 تا 0.00691 تعیین شد. ژنوتیپ های گندم از نظر مراحل فنولوژیک کاشت تا سبزشدن (6.2 روز زیستی)، پنجه زنی تا ساقه رفتن (7.9 روز زیستی)، آبستنی تا سنبله رفتن (3.4 روز زیستی)، سنبله رفتن تا گرده افشانی (6.4 روز زیستی) و از رسیدگی فیزیولوژیک تا برداشت (6.8 روز زیستی) تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند، با این حال از نظر مراحل فنولوژیک سبزشدن تا پنجه زنی (6.5 تا 9.9 روز زیستی)، ساقه رفتن تا آبستنی (4.7 تا 5.9 روز زیستی) و گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک (21.1 تا 24.8 روز زیستی) دارای تفاوت معنی داری بودند. نتایج ارزیابی مدل نشان داد که مقدار جذر میانگین مربعات خطا برای روز تا گرده افشانی و روز تا رسیدگی به ترتیب 7.7 (با ضریب تغییرات 10.3 درصد) و 7.1 (با ضریب تغییرات 5.2 درصد) روز بودند. در این آزمایش فراسنجه های دماهای کاردینال، طول روز بحرانی، ضریب حساسیت به طول روز و روز زیستی با دقت قابل قبولی برای ارقام گندم در استان گلستان برآورد شدند.

Estimation of phenological parameters in SSMWheat model for bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes in Golestan province of Iran

To estimate required parameters of phenology submodel in SSMWheat model (cardinal temperatures, critical photoperiods and photoperiod sensitivity coefficient) and to determine of the biological day for eight bread wheat genotypes (Morvarid, Tajan, Kohdasht, Darya, Gonbad, Arta, N8720 and N8719) in Golestan province of Iran in 12 sowing dates, an experiment was carried out using randomized complete block design with four replications during 2012 and 2013 cropping cycles. Betaquadratic model was used to explain the relation of stem elongation rate of the wheat genotypes in response to temperature and photoperiod. The bread wheat genotypes did not have significant differences in critical photoperiod and cardinal temperature. However, they were significantly differ for biological day and photoperiod sensitive coefficient. Therefore, cardinal temperatures including; base, optimum and ceiling temperatures were used in 0, 28 and 40 °C, respectively, for all of genotypes in the model. In addition, the critical photoperiod fixed on 21 hours in this model. Coefficient of sensitivity to photoperiod varied from0.00272 to 0.0091 for genotypes. The bread wheat genotypes did not show significant differences in terms of biological days (bd) in phenological stages including; sowing to emergence (6.2 bd), tillering to stem elongation (7.9 bd), booting to heading (3.4 bd), heading to anthesis (6.4 bd) and physiological maturity to harvest maturity (6.8 bd). However, significant differences observed in phenological stages emergence to tillering (6.58.8 bd), stem elongation to booting (4.75.9 bd) and anthesis to physiological maturity (21.124.8 bd) among genotypes. Model evaluation indicated that root mean square error for biological days to anthesis and days to physiological maturity was 7.7 (with coefficient of variation 10.3%) and 1.7 (with coefficient of variation 2.5%), respectively. Therefore, parameters of cardinal temperatures, critical photoperiods, photoperiod sensitivity coefficient and biological day were estimated reasonably for bread wheat genotypes of Golestan province.