بررسی رابطه منبع و مخزن ژنوتیپ های گندم تحت شرایط مطلوب و تنش گرمای آخر فصل در خوزستان

به منظور تعیین منشا محدودیت عملکرد دانه در شرایط محیطی و نیز محدودیت ناشی ازگرمای دوره آخر رشد و نمو گندم این تحقیق با شرکت 20 ژنوتیپ گندم نان و دوروم و در دو آزمایش جداگانه هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 79-1378 و 80-1379 اجرا گردید. آزمایش اول در اوایل آذرماه به عنوان شرایط مساعد و آزمایش دوم در اوایل بهمن ماه به عنوان شرایط نامساعد محیطی کشت گردید. پنج تا هفت روز پس از گرده افشانی تیمار حذف برگ پرچم برای مطالعه محدودیت مخزن و تیمار حذف سنبلچه های یک طرف سنبله برای مطالعه محدودیت منبع اعمال گردید. پس از برداشت درصد محدودیت های منبع و مخزن بر اساس متوسط وزن دانه های باقی مانده سنبله های تیمار و سنبله های شاهد ( بدون حذف برگ پرچم و سنبله های یک طرف سنبله) و میزان تشدید محدودیت منبع محاسبه گردید. نتایج نشان داد که کلیه ژنوتیپ ها فاقد محدودیت مخزن بودند و سهم برگ پرچم در اندوخته دانه به طور متوسط 12 درصد بود. اغلب ژنوتیپهای مورد مطالعه محدودیت منابع داشتند. این محدودیت در شرایط مساعد بین 8/34-0 درصد ( متوسط 6/12%) و در شرایط نامساعد بین 2/41 -7/5 درصد ( متوسط 2/17%)متغیر بود. بنابراین در اثر مواجه شدن با گرمای آخر فصل محدودیت منبع به طور متوسط حدود 6% تشدید گردیده است. هم چنین نتایج نشان دادند ژنوتیپ هایی که اندازه دانه بزرگ تری داشتند محدودیت منبع آن ها نیز بیشتر بود. وزن دانه نقش اساسی در تعیین عملکرد نهایی نداشت و کمبود عملکرد دانه را باید در دو مولفه دیگر عملکرد یعنی تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله ( تعداد دانه در مترمربع) جستجو نمود.