برآورد اثر ژن و پارامترهای ژنتیکی عملکرد دانه و صفات وابسته در ژنوتیپ‌های نخود (cicer arietinum l.) دیم با استفاده از روش دای‌آلل

به منظور برآورد اثر ژن و پارامترهای ژنتیکی عملکرد دانه و برخی از صفات مورفولوژیک در شش رقم و لاین نخود همراه با بذور حاصل از تلاقی دای آلل کامل آن ها، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج در سال 96-1395 اجرا شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های نخود از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی تفاوت معنی داری داشتند. بر مبنای نتایج تجزیه دای آلل به روش هیمن، واریانس های ژنوتیپی به اجزای ژنتیکی افزایشی و غیر افزایشی تقسیم شدند. جزء ژنتیکی افزایشی برای کلیه صفات به جز وزن 100 دانه معنی دار بود. جزء غیرافزایشی نیز برای کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. کمترین و بیشترین درجۀ غالبیت به ترتیب برای ارتفاع بوته و تعداد دانه در غلاف به دست آمدند. میانگین درجۀ غالبیت، حاکی از غالبیت ناقص ژن ها برای تعداد روز از کاشت تا رسیدگی و تعداد دانه در غلاف و فوق غالبیت برای سایر صفات بود. وراثت پذیری عمومی در دامنۀ 0.91 (برای تعداد غلاف در بوته) تا 0.68 (برای وزن 100 دانه) متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار وراثت پذیری خصوصی (به ترتیب 0.73 برای تعداد روز تا گلدهی و 0.06 برای عملکرد دانه) بدست آمد. نتایج تحلیل گرافیکی wr/vr نشان داد که برای تعداد روز از کاشت تا گلدهی، وزن 100 دانه و عملکرد دانه، غالبیت کامل وجود داشت. برای صفات تعداد روز از کاشت تا رسیدگی و تعداد دانه در غلاف، عرض از مبدا مثبت و غالبیت ناقص حاکم بود. برای تعداد غلاف در بوته و ارتفاع بوته، عرض از مبدا منفی و عمل ژن فوق غالبیت بود و برای عملکرد دانه، همۀ والدین به جز ilc 482، نزدیک به مبدا محور مختصات قرار داشته و تعداد آلل های غالب بیشتری را در بر داشتند. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که تلاقی رقم آزاد با لاین هایی که پتانسیل عملکرد بالا دارند، مناسب تر بوده و ترجیحاً تلاقی ها بین والدینی که در نمودار wr/vr دورتر از مبدا مختصات قرار دارند، انجام شود.