مقایسۀ اثربخشی درمان برنامۀ زمانی پارادوکس و درمان فن‌آوری واقعیت مجازی بر کانون توجه و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی

 زمینه: اختلال اضطراب اجتماعی اغلب نرخ بهبودی ضعیف‌تری نسبت به سایر اختلالات اضطرابی دارد. مرور مطالعات پیشین نشان می‌دهد دو متغیر نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی و کانون توجه (که یکی از پیش بینی کننده‌های اختلال اضطراب اجتماعی است)، پاسخ ضعیف‌تری به درمان‌های معمول روانشناختی می‌دهند. از جدیدترین رویکردهای جایگزین تلفیقی، درمان برنامۀ زمانی پارادوکس و درمان فن‌آوری واقعیت مجازی است، که در مورد مقایسۀ اثربخشی آن‌ها در بهبود کانون توجه و کاهش نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی شکاف پژوهشی وجود دارد.هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسۀ اثربخشی درمان برنامۀ زمانی پارادوکس و درمان فن‌آوری واقعیت مجازی بر کانون توجه و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.روش: طرح پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی افراد مراجعه کننده به مراکز مشاوره و کلینیک‌های روانشناختی شهر تهران در پاییز و زمستان سال 1401 بود. نمونۀ آماری نیز شامل 45 نفر از افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بود که به صورت در دسترس انتخاب شده و در سه گروه 15 نفری (دو گروه آزمایش و یک گروه گواه) گمارش شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه‌ کانون توجه (وودی و همکاران، 1997) و مقیاس اضطراب اجتماعی (کانور و همکاران، 2000) استفاده شد. همچنین درمان برنامۀ زمانی پارادوکس (بشارت، 1396) در شش جلسه بر روی گروه آزمایش اول و درمان فن‌آوری واقعیت مجازی در 8 جلسه بر روی گروه آزمایش دوم اجرا شد، اما اعضای گروه گواه هیچ ‌گونه مداخلۀ درمانی دریافت نکردند. تحلیل داده ها نیز با استفاده از آزمون تحلیل چندمتغیری، تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر، آزمون تعقیبی بونفرونی و نرم‌افزار spss-25 انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد هر دو درمان برنامۀ زمانی پارادوکس و فن‌آوری واقعیت مجازی برکانون توجه و نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی تاثیر معنادار داشتند (0/001 >p). بین اثر بخشی درمان واقعیت مجازی و برنامۀ زمانی پارادوکس برکانون توجه تفاوت معنادار وجود نداشت، اما بین اثربخشی درمان فن‌آوری واقعیت مجازی و برنامۀ زمانی پارادوکس بر نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی تفاوت معنادار وجود داشت؛ بدین صورت که درمان برنامۀ زمانی پارادوکس در مقایسه با درمان مبتنی بر فن‌آوری واقعیت مجازی در کاهش نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی اثربخشی بیشتری دارد (0/001 >p).نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر به نظر می‌رسد درمان برنامۀ زمانی پارادوکس و درمان مبتنی بر فن‌آوری واقعیت مجازی می‌توانند به عنوان رویکرد درمانی منطبق با نیازهای بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند.

comparing the effectiveness of paradoxical time table therapy and virtual reality technology therapy on the focused – attention and symptoms of social anxiety disorder

background: social anxiety disorder often has a poorer recovery rate than other anxiety disorders. a review of previous studies shows that two variables, social anxiety disorder and the focused – attention (which is one of the predictors of social anxiety disorder), respond less well to conventional psychological treatments. among the newest integrated alternative approaches are paradoxical time table therapy and virtual reality technology therapy, there is a research gap regarding the comparison of their effectiveness in improving the focused – attention and reducing the symptoms of social anxiety disorder.aims: the present study was conducted with the aim of comparing the effectiveness of paradoxical time table therapy and virtual reality technology therapy on the focused – attention and symptoms of social anxiety disorder.methods: the current research design was a semi-experimental pre-test-post-test type with a control group and a one-month follow-up. the statistical population of the research included all people who referred to counseling centers and psychotherapy clinics in tehran in the fall and winter of 2022. the statistical sample included 45 people with social anxiety disorder who were selected as available samples and were divided into three groups of 15 people (two experimental groups and one control group). to collect data, the focous of attention questionnaire (woody et al., 1997) and the social anxiety scale (connor et al., 2000) were used. also, the treatment of the paradoxical time table therapy (besharat, 2017) was implemented in six sessions on the first experimental group and and the virtual reality technology therapy was implemented in 8 sessions on the second experimental group. data analysis was done using multivariate analysis, variance analysis with repeated measures, bonferroni post hoc test and spss-25 software.results: the results showed that both treatments of paradoxical time table therapy and virtual reality technology therapy had a significant effect on the focus of attention and symptoms of social anxiety disorder (p<0.001). there was no significant difference between the effectiveness of the virtual reality technology therapy and the paradoxical time table therapy in the focused – attention, however, there was a significant difference between the effectiveness of the virtual reality technology therapy and the paradoxical time table therapy on the symptoms of social anxiety disorder. in this way, the paradoxical time table therapy is more effective in reducing the symptoms of social anxiety disorder compared to the treatment based on virtual reality technology therapy (p<0.001).conclusion: according to the findings of the present research, it seems that the paradoxical time table therapy and virtual reality technology therapy can be used as a therapeutic approach that according to the needsof patients with social anxiety disorder.