بازتوزیع کاتیون های تبادلی در یک خاک شور - سدیمی بر اثر کاربرد مواد بهساز

شور و سدیمی‌شدن خاک از جنبه‌های مهم تخریب اراضی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‌شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر مواد اصلاح کننده معدنی و آلی مختلف، در اصلاح خاک شور و سدیمی با تاکید بر بازتوزیع کاتیون های تبادلی انجام شد. آزمایش ها به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 6 تیمار اصلاح کننده معدنی و آلی شامل؛ شاهد، کود گاوی، تفاله پسته، گچ، کود گاوی + گچ و تفاله پسته + گچ، 2 تیمار آب آبیاری (با و بدون اسید سولفوریک) همگی در 3 تکرار بود که در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از ستون خاک اجرا گردید. چهار مرحله آبیاری به روش متناوب با فواصل زمانی یک ماه هر کدام به میزان یک حجم تخلخل انجام شد. نتایج نشان داد که مصرف مواد اصلاح کننده در خاک، تاثیر معنی داری بر غلظت کاتیون های تبادلی و همچنین درصد سدیم تبادلی (esp) دارد در حالی که مصرف اسید سولفوریک همراه با آب آبیاری، در میزان کاتیون های دوظرفیتی، اثر معنی داری نشان نداد. پس از عملیات اصلاح، کمترین مقدار کاتیون های تک ظرفیتی تبادلی و همچنین esp در سطح خاک مشاهده شد و با افزایش عمق، مقدار آنها افزایش یافت در حالی که کاتیون های تبادلی دوظرفیتی تغییر معنی داری با عمق پیدا نکرد. در بین تیمارهای مورد مطالعه، تفاله پسته (با و بدون اسید) و گچ + تفاله پسته (بدون اسید) باعث کاهش سدیم تبادلی نسبت به شاهد شدند در حالی که سایر تیمارها افزایش آن را باعث شدند. همه تیمارها به ویژه تفاله پسته باعث افزایش پتاسیم تبادلی نسبت به شاهد گردیدند. کود دامی نه تنها کلسیم تبادلی را افزایش نداد بلکه تنها تیماری بود که کاهش آن را نسبت به شاهد به دنبال داشت. مصرف گچ بیشترین تاثیر را در افزایش کلسیم و منیزیم تبادلی نسبت به شاهد داشت هر چند، در حضور اسید سولفوریک برای برخی تیمارها، کاهش منیزیم تبادلی نیز مشاهده شد. نتایج حاکی از آن بود که در حضور اسید سولفوریک، تیمارهای تفاله پسته و گچ بیشترین تاثیر را در کاهش esp داشته ولی تحت شرایط آبیاری معمولی (بدون مصرف اسید)، تیمار تفاله پسته به تنهایی و یا در ترکیب با گچ، کمترین esp را ایجاد نمود. همچنین به‌دلیل وجود آهک، کارایی اسید سولفوریک در کاهش سدیم تبادلی بیشتر از گچ بود. در مجموع یافته‌های این تحقیق اهمیت و کارایی مطلوب تفاله پسته را در اصلاح خاک‌های شور و سدیمی تحت آبیاری معمولی روشن ساخت.