رویارویی خشت و کشت برای تصرف اراضی کشاورزی در استان فارس

در سال های اخیر احداث و توسعه کوره های آجرپزی بر روی اراضی کشاورزی همچون سایر موارد تغییر کاربری اراضی کشاورزی، نگرانی های جدی را در سطح ملی بوجود آورده است. در عین حال داده ها و اطلاعات مستند کافی در مورد شدت عمل، پی آمدها و تهدیدهای حاصل از این نوع تغییر کاربری اراضی در دسترس نیست. در این تحقیق، پراکنش جغرافیایی و قابلیت اراضی تبدیل شده به کوره های آجرپزی در دو دشت مهم کشاورزی مرودشت و کوار در استان فارس تعیین و اثرات این تغییر کاربری اراضی کشاورزی بر روی تولید و مسایل اجتماعی و زیست محیطی آن مورد بررسی قرار گرفت. پراکنش جغرافیایی و روند گسترش زمانی کوره های آجرپزی بصورت نقشه رقومی با استفاده از لایه های اطلاعاتی شامل تصاویر دریافتی از گوگل ارت(google earth) و عکس های هوایی سال های مرجع تعیین شد. برای تعیین قابلیت کاربری اراضی برای کشاورزی، از داده های حاصل از تشریح مورفولوژیکی و تجزیه آزمایشگاهی نمونه های خاک نیمرخ های مطالعاتی در دو دشت مورد مطالعه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (arc gis) انجام شد. مساحت فعلی اشغال شده توسط کوره های آجرپزی پس از چهار دهه فعالیت در دشت مرودشت 560 و در دشت کوار 740 هکتار می باشد. این ارقام به ترتیب یک افزایش 3 و 8 برابری را نسبت به سال 1372 در این دو دشت نشان می دهد. افزایش سطح در دشت مرودشت بیشتر مربوط به خاکبرداری های انجام شده بین کوره های قدیمی و در دشت کوار به دلیل بلعیدن بخش های جدیدی از اراضی کشاورزی در مرکز و شمال این دشت است. اراضی تغییر کاربری یافته دارای خصوصیات مناسب برای کشاورزی بوده و در سیستم طبقه بندی ارضی، غالباً در کلاس iis قرار می-گیرند. روند کنونی تغییرات نشان می دهد در آینده نزدیک مساحت بیشتری از اراضی مستعد دشت های مورد مطالعه از چرخه تولید خارج شده و علاوه بر تهدید جدی برای پایداری تولید، مشکلات عمده ای را به لحاظ اجتماعی و زیست محیطی در این مناطق بوجود خواهد آورد.