بررسی تاثیر رابطه همزیستی میکوریز اربسکولار در رشد، عملکرد و جذب عناصر معدنی در گیاه گندم تحت تنش خشکی

در مناطق خشک و نیمه خشک جهان که بخش عمده ای از کشور ما را نیز در بر می گیرد، سطح قابل توجهی از اراضی زیر کشت گندم را دیمزارها تشکیل می دهند. در این اراضی گیاه گندم برای تامین آب مورد نیاز خود متکی به نزولات جوی بوده و به همین دلیل در هر زمان در طول فصل رشد خود ممکن است با کمبود آب و تنش رطوبتی روبرو گردد. در این شرایط شاید آنچه که بیش از کمبود رطوبت رشد گیاه را محدود کرده و باعث کاهش عملکرد شود، کاهش جذب عناصر غذایی و بویژه عناصر غذایی کم تحرک نظیر فسفر، آهن، روی، مس و منگنز می باشد. قارچهای میکوریز آربسکولار همزیست اجباری ریشه در بیش از 80 درصد خانواده‌های گیاهی می‌باشند. این قارچها در مواردی که گیاه با محدودیت‌ها و تنش‌های محیطی روبرو می‌باشد، رشد گیاه میزبان را با تامین آب و عناصر غذایی مورد حمایت قرار می‌دهند. غلات از جمله مهمترین میزبانهای این قارچها می باشند. به منظور بررسی تاثیر رابطه همزیستی میکوریزی در جذب عناصر غذایی در گندم رقم سبلان تحت تنش خشکی، آزمون گلخانه‌ای با چهار تیمار قارچی شامل گونه‌های glomus mosseae ارسالی از کانادا، g. mosseae و g. etunicatum ارسالی از دانشگاه تبریز و یک تیمار شاهد بدون قارچ و همچنین سه سطح رطوبتی 22 ، 14 و 8 درصد وزنی در دو خاک استریل و غیر استریل و با شش تکرار به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرحهای کاملاً تصادفی در سال 1381 به اجرا در آمد. نتایج به دست آمده نشان ‌داد که با افزایش سطح رطوبتی خاک میزان رشد، عملکرد و جذب عناصر معدنی به صورت معنی‌داری (p<0.01) افزایش یافت. استفاده از تیمارهای قارچی منجر به افزایش معنی‌دار (p<0.01) جذب فسفر و روی و افزایش وزن خشک اندام هوایی، عملکرد و جذب مس (p<0.05) در خاک استریل گردید. در خاک غیر استریل، افزایش وزن خشک اندام هوایی، عملکرد و جذب فسفر و روی در سطح 5 درصد آماری معنی‌دار گردید ولی جذب مس در سطوح آماری در نظر گرفته شده معنی‌دار نبود. افزایش جذب عناصر غذایی ازت، پتاسیم، آهن و منگنز نیز در دو خاک بررسی شده در سطوح آماری مورد نظر معنی‌دار نگردید.

The Effect of Arbuscular Mycorrhizal Symbiosis in Growth, Yield and Nutrient Uptake in Wheat under Drought Stress

In a considerable proportion of the worlds’ arid and semiarid regions, as with the conditions that prevail in our country, wheat is produced under rainfed cultivation. In such area the plant depends on the natural precipitations as the source of its moisture supply and may suffer water stress and drought at any time. During drought periods, it is mostly the interuption in the absorption of nutrient particularly the less mobile elements such as phosphours, iron, zinc and copper that decrease the wheat yields.  Arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) are the obligate symbiotic organisms that exist in the root systems of more than 80 percent of plant families. These fungi are of great values to the initial establishment and improve plant growth by providing water and nutrients especially under the conditions in which the hosts are stressed by environmental limitations. A greenhouse experiment was conducted in a factorial test arranged as a complete randomized design with four fungal treatments namely, Glomus mosseae from Canada, G mosseae and G. etunicatum obtained from Tabriz University and the nonfungal treatment (control). Three soil moisture levels of 22, 14 and 8% (w.v) with two soil types (sterilized and nonsterilized) and six replicates were used in the experiment to asses the mycorrhiza interactive effects on wheat nutrient uptake under drought conditions. The results indicated that the rate of nutrient uptake was significantly increased by increasing soil moisture contents (P<0.01). The fungal treatments on the sterilized soil resulted in a significant increase in the rate of phosphorus and zinc uptake (P<0.01) and increase of dry matter, yield and uptake of copper (P<0.05). Dry matter, yield and absorption of phosphorus and zinc also was increased in the nonsterilized soil (P<0.05), but the increase in the rate of copper absorption was not statistically significant. Similarly, the rates of nitrogen, potassium, iron and manganese uptake did not significantly increase in either the sterilized or nonsterilized soils.