نقش قرق طولانی مدت مرتع بر بهبود برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و پایداری آن

چرای بی‏رویه مهم‌ترین عامل آسیب به ویژگی‏های خاک مراتع نیمه‏خشک است. با این وجود، اعمال قرق روشی موثر و کم‏هزینه برای مقابله با این پیامد است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر پنج سال قرق مراتع ییلاقی دالاهو در استان کرمانشاه (99-1394) بر برخی ویژگی‏های خاک مانند کربن آلی، جرم مخصوص ظاهری، میانگین نسبت وزنی خاکدانه‏ها و پایداری آن بود. به‏این منظور، دو ترانسکت خطی در محدوده قرق و چرا بطور تصادفی انتخاب گردید که در هر یک 12 نقطه نمونه‏برداری به فواصل 250 متر مشخص گردید. نمونه‏برداری سالانه از خاک سطحی در طول این ترانسکت ها انجام شد. هر سال از خاک سطحی نمونه برداشت و مورد تجزیه آزمایشگاهی انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که میانگین کربن آلی خاک تیمار قرق و چرا در سال اول به ترتیب 1.10% و 1.09% بود که با هم تفاوت معنی‏داری نداشتند که در سال پنجم به ترتیب به 3.70% و 1.62% رسید و مقدار این عامل در تیمار قرق بطور معنی‏داری افزایش یافت (p<0.05) که سه برابر سال اول بود. میانگین جرم مخصوص ظاهری خاک تیمار قرق و چرا در سال اول به ترتیب 1.56 و 1.57 گرم بر سانتی‏متر مکعب بود که با هم تفاوت معنی‏داری نداشتند، اما از سال دوم به ‏‏بعد در خاک تحت قرق روندی کاهشی یافت و در سال پنجم به کمترین میزان (1.266 گرم بر سانتی‏متر مکعب) رسید. همچنین، میانگین نسبت وزنی خاکدانه‏های با قطر بیش از 1 میلی‏متر در تیمار قرق و چرا در سال اول به ترتیب 9.18% و 8.09% بود که با هم تفاوت معنی‏داری نداشتند، در حالیکه در سال پنجم به ترتیب به 30.29% و 6.90% افزایش یافت که در سایت قرق حدود 3.3 برابر افزایش یافت. در نهایت، شاخص پایداری خاک مرتع تحت چرا در طول پنج سال رتبه 4 (کلاس محدودیت زیاد) بود، اما در خاک مرتع قرق شده به رتبه 1 (کلاس بدون محدودیت) ارتقاء یافت. نتایج این تحقیق نشان داد که پنج سال قرق پشت‏سر هم منجر به بهبود چشمگیر کیفیت خاک و پایداری آن شد.

Effects of Long Term Grazing Exclusion on Some Soil Physicochemical Characteristics and Sustainability

Heavy livestock grazing is a severe threat to soil quality in the rangelands, particularly in the semiarid regions. However, grazing exclusion is the effective and low cost management measure combating improper grazing impact. The purpose of this study was to investigate the effects of grazing exclusion on soil physicochemical properties in Dalahoo Rangeland, Kermanshah, Iran, and was carried out during 20162019. For this purpose, two linear transects were performed in exclosure (Ex) and grazed (Gr) sites. In each transect, 12 sampling points were selected with 250 m interval and soil samples were taken from topsoil and repeated annually. The results of this study revealed that the respective value of soil organic carbon (SOC) in Ex and Gr was 1.10 and 1.09 %, showing no significant differences between them in the first year. However, in the fifth year, SOC was enhanced to 3.70% in Ex, which was significantly higher compared to Gr (p <0.05) and 5.5 times higher than the first year. The bulk density (BD) in the Ex and Gr soil in the first year was 1.56 and 1.57 gcm3, respectively. Over five year time, the BD of Ex significantly decreased to 1.266 gcm3, while there was no significant change in Gr site. Furthermore, the respective ratio of coarse soil aggregate (CSA) with > 1 mm diameter in Ex and Gr was, respectively, 9.18% and 8.09% in the first year, while it was, respectively, 30.29% and 6.90% in the fifth year, which was significantly higher in Ex (p<0.05) and indicated 3.3 times improvement through exclosure measure. Finally, the limitation class for soil quality in the Ex was changed from high (1st year) to no limitation (5th year), while Gr site, which was in “high limitation class” in the first year, showed no change during five year. This study demonstrates that five years grazing exclusion significantly improved soil quality.