اثر کاربری اراضی بر برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی یک خاک آهکی

تخریب خاک یکی از مهم ترین مسائل پیش روی بشر است که بر کیفیت خاک اثر می گذارد. از آنجایی که تغییر در کاربری اراضی بر ویژگی های خاکی دخیل در کیفیت خاک موثر است، این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربری اراضی بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. آزمایش در 25 نقطه واقع در یک شبکه نسبتاً منظم با فواصل 5×5 متر (حدود 400 متر مربع) در هر یک از سه کاربری زراعت معمولی، زراعت یونجه و باغ در منطقه باجگاه در استان فارس انجام و نمونه خاک از عمق صفر تا 20 سانتی متری هر نقطه برداشت شدنمونه ها هوا خشک و از الک دو میلی متری عبور داده و برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی اندازه گیری شدند. میزان رس، بعد فراکتال، سدیم، پتاسیم و منیزیم محلول، نسبت جذب سدیم و ظرفیت تبادل کاتیونی در خاک کاربری زراعت یونجه در مقایسه با کاربری زراعت معمولی به طور معنی داری به ترتیب به میزان 15.9%، 1.05%، 70.1%، 50.1%، 36.5%، 69.5%و 12.9% کاهش یافت. درحالی که میزان شن، سیلت، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع، کلسیم محلول و کربنات کلسیم معادل در خاک کاربری زراعت یونجه در مقایسه با زراعت معمولی به طور معنی داری به ترتیب به میزان 32.8%، 8.85، 37.4%، 29.7% و 15% افزایش یافت. تفاوت معنی داری بین میانگین چگالی ظاهری (به ترتیب با مقادیر 1.24 و 1.27 گرم بر سانتی متر مکعب)، رطوبت اشباع (0.28 و 0.27 سانتی متر مکعب بر سانتی متر مکعب)، شاخص پایداری ساختمان (2.54% و 2.52%)، پ هاش (8.03 و 8.03)، ماده آلی (2.44% و 2.39%)و توانایی ترسیب کربن (352 و 352 تن در هکتار) در خاک کاربری های زراعت معمولی و یونجه مشاهده نشد. تغییر کاربری از زراعت معمولی به باغ سبب کاهش معنی دار سیلت، رس، بعد فراکتال، رطوبت اشباع، پ هاش و ظرفیت تبادل کاتیونی به ترتیب به میزان 3.36%، 34.8%، 2.46%، 07/%6، 1.0 و 16.7% شد. درحالی که تغییر کاربری مذکور سبب افزایش معنی دار میزان شن، شاخص پایداری ساختمان، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع، ماده آلی، توانایی ترسیب کربن، سدیم، پتاسیم و کلسیم محلول، نسبت جذب سدیم و کربنات کلسیم معادل به ترتیب به میزان 404%، 83.5%، 68.8%، 53.7%، 57.1%، 107%، 65.7%، 58.7%، 81% و 33.3% شد. تفاوت معنی داری بین چگالی ظاهری و منیزیم محلول خاک در اثر تغییر کاربری از زراعت معمولی به باغ مشاهده نشد. به طور کلی بسیاری ویژگی های موثر بر کیفیت خاک تحت تاثیر تغییر کاربری اراضی قرار گرفت. بنابراین مدیریت مناسب اراضی برای حفاظت از منابع خاک ضروری می باشد.

Effect of Land Use on of Some Physical and Chemical Properties of a Calcareous Soil

Soil degradation is one of the most important issues facing humanity.Since land use change affects soil properties, this study aimed to investigate the effects of land use on some soil physical and chemical attributes. Experiment was conducted at 25 experimental locations on a relatively regular network design with 5×5 meter distance intervals in each three studied land uses including annual cultivated field (ACF), perennial alfalfa field (PAF) and orchard field (OF) in Bajgah region, Fars Province.  Soil samples were collected from 0 to 20 cm depth, air dried, and passed through a 2 mm sieve and some physicochemical properties were determined. Clay content, fractal dimension (D), soluble sodium (Na), potassium (K) and magnesium (Mg), sodium adsorption ratio (SAR) and soil cation exchange capacity (CEC) in PAF in comparison with ACF showed significant decreases of 15.9%, 1.05%, 70.1%, 50.1%, 36.5%, 69.5%, and 12.9%, respectively. However, values of sand, silt, electrical conductivity (EC), soluble calcium (Ca) and calcium carbonate equivalent (CCE) in the soil of PAF in comparison with ACF showed significant increases of 32.8%, 8.85%, 37.4%, 29.7%, and 15%, respectively. There were no significant differences between the mean values of bulk density (BD, respectively with 1.24 and 1.27 g cm3), saturation moisture (0.28 and 0.27 cm3), structural stability index (SI, 2.54 and 2.52%), pH (8.03 and 8.03), organic matter (OM, 2.44 and 2.39%) and carbon sequestration (CS, 352 and 352 ton ha1) between the ACF and PAF land uses. Land use change from ACF to OF caused a significant decrease of 3.36%, 34.8%, 2.46%, 6.07%, 1.0, and 16.7% in silt, clay, D, saturation moisture, pH, and CEC, respectively. However, ACF to OF land use change caused significant increases of 404%, 83.5%, 68.8%, 53.7%, 57.1%, 107%, 65.7%, 58.7%, 81%, and 33.3% in sand, SI, EC, OM, Cs, soluble Na, K, and Ca, SAR, and CCE, respectively. There were no significant differences between BD and soluble Mg in the soils of ACF and OF. Generally, land use change affected many soil physical and chemical properties influencing soil quality. Therefore, proper land management is essential to protect soil resources.