بررسی وضعیت فسفر خاک در اراضی کشاورزی پارس‌آباد مغان

مصرف کودهای فسفاتی در خاک های آهکی با مشکلاتی روبرو است زیرا فقط 10 تا 25 درصد از کودهای فسفاتی اضافه شده به خاک، برای گیاه قابل جذب بوده و بقیه آن (75 تا90 درصد) در خاک به صورت فسفات کلسیم رسوب می کند. تحقیقات نشان داده است که در مناطقی که به مدت طولانی کود فسفاتی مصرف شده است، در اثر تجمع فسفر یک سری مشکلات محیط زیستی،از جمله کاهش کیفیت آب های سطحی، پدید آمده است. به نظر می رسد در برخی از مناطق ایران از جمله پارس آباد مغان که قطب کشاورزی بوده و از آب های سطحی به عنوان آب شرب ساکنین آن منطقه استفاده می شود، بررسی وضعیت این عنصر در خاک به وسیله شاخص های عملکرد محیط زیستی ضروری باشد. به همین منظور این آزمایش در سال زراعی 1395 انجام شد. ابتدا برای محدوده های زراعی تحت کشت آبی، یک شبکه نمونه برداری به فواصل 3×3 کیلومتر رسم گردید. به کمک دستگاه gps از نقاط مورد نظر نمونه برداری از خاک سطحی انجام شد. در تمام نمونه خاک ها، بافت خاک، کربن آلی، اسیدیته، درصد آهک معادل، فسفرکل و فسفر قابل جذب اندازه گیری شد. در 90 مزرعه مورد مطالعه، شاخص عملکرد محیط زیستی فسفر با استفاده از فرمول و روش ارائه شده توسط بال استر و همکاران (2014) تخمین زده شد. سپس با استفاده از نرم افزارهایspss و gs+ نیم تغیرنمای تجربی برای متغیرهای فسفرکل، فسفر قابل جذب و شاخص محیط زیستی، رسم و همبستگی مکانی آنها بررسی شد. نتایج بدست آمده نشان داد که دراین منطقه مقدار فسفرقابل جذب خاک ها از 7 تا 40 میلی گرم بر کیلوگرم و فسفرکل خاک ها از 718 تا 2315 میلی گرم بر کیلوگرم متغیر است. حداقل، حداکثر و میانگین شاخص محیط زیستی به ترتیب 40، 72 و 55 بود و بیان گر آنست که تقریبا تمام مزارع این منطقه در ریسک پذیری متوسطی قرار دارد. در خاک هایی با فسفرکل کمتر از 1200 میلی گرم برکیلوگرم، با افزایش فسفر خاک، شاخص عملکرد محیط زیستی فسفر تدریجاً افزایش پیدا کرده و بعد از آن، روند افزایش شدیدتر می شود.