بررسی تجمع نیترات و عوامل موثر بر آن در برخی از سبزیجات برگی در منطقه زنجان

کودهای نیتروژنی، نقش مهمی در عملکرد و کیفیت محصول بازی می­کنند. نیترات اضافی، ممکن است از طریق آبشویی و فرسایش خاک، باعث آلودگی آب سطحی و زیر زمینی شود. جذب و توزیع نیترات در گیاهان با توجه به نگرانی های زیست محیطی و کیفیت محصولات کشاورزی، ازاهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعه، بر روی انواع سبزیجات مانند تره، جعفری، نعناع، شوید، گشنیز و برگ­چغندر، در7 منطقه­ی مطالعاتی در استان زنجان با نمونه­برداری به صورت تصادفی در فصل برداشت انجام گردید. غلظت نیتروژن، نیترات، فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در سبزیجات و برخی ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی آب و خاک تعیین شد. نتایج نشان داد که علی­رغم مدیریت زراعی و شرایط اقلیمی یکسان، بیشترین تجمع نیترات، در نمونه­های آب آبیاری، خاک و گیاهان مزارع سبزی­کاری مجاور به مسیر خروجی فاضلاب شهری که در سال­های قبل، تحت کشت گیاهان لگومینوز (لوبیا و یونجه) بوده و نیاز چندانی به مصرف کودهای نیتروژنی نداشتند، مشاهده شد. در کلیه مزارع تحت مطالعه، غلظت نیترات در سبزیجات تره و جعفری، در محدوده مجاز بود ولی در 14/3 درصد از مزارع سبزی­کاری تحت کشت گیاهان نعناع و برگ چغندر و 28/6 درصد مزارع شوید و گشنیز، آلودگی نیترات بالاتر از حد مجاز مشاهده گردید. غلظت نیترات در انواع سبزیجات، با غلظت نیتروژن گیاهی، نیترات آب و خاک، همبستگی مثبت و با فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز همبستگی منفی نشان داد و اختلاف آماری معنی­داری بین مقدار فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در سبزیجات مختلف به دست آمد. از بین ویژگی­های مطالعه شده ، مقدار نیترات خاک نقش مهمی در تجمع نیترات در سبزیجات داشته است.

Evaluation of Nitrate Accumulation and Factors Affecting It in Some Leafy Vegetables in Zanjan Province

Nitrogen (N) fertilizer plays an important role in crop yield and its quality. Excess nitrates may cause surface and groundwater pollution, through nitrate leaching and soil erosion. The uptake and distribution of nitrate in crops is important with respect to environmental concerns and the quality of crop products. This study was conducted in a randomized design at harvesting time on some vegetables such as Allium cepa L, Petroselinum crispum, vulgaris subsp, Anethum graveolens, Coriandrum sativum and Mentha Piperita in 7 fields in Zanjan Province. Concentration of nitrogen, nitrate, and activity of nitrate reductase enzyme in the vegetables as well as some physical and chemical properties of soil and water were determined. Results showed that, despite the same climatic conditions and crop management, the highest accumulation of nitrate was observed in samples of irrigation water, soil, and plants in the fields near the municipal sewage sludge outlet that were cultivated with leguminous plants i.e. beans and alfalfa, in previous years; therefore, no nitrogen fertilizer application was required. In all studied field, nitrate concentration in Allium cepa L and Petroselinum crispum was in critical range; however, nitrate concentration in 14.3% of vulgaris subsp and Mentha Piperita vegetable fields and 28.6% of Anethum graveolens and Coriandrum sativum   vegetable fields were higher than critical range. Concentration of nitrate in vegetables had positive correlation with concentrations of plant nitrogen and water and soil nitrate content and had negative correlation with nitrate reductase activity. Also, significant differences were observed in nitrate reductase activity in various vegetables. Among the studied soil properties, soil nitrate concentration had an important role in nitrate accumulation in vegetables.