نسل دوم حدیث ‏پژوهی؛ معنا، مبنا و روش

از مسائل مهم، تولید علم و ضرورت نظریه‏پردازی بر مبنای منابع حدیثی است که اساس آن، کشف واقعیت است، نه توصیف و تجویز. سوال این‏که آیا فقه الحدیث می‏تواند به تولید علم منجر شود؟ هدف این پژوهش بررسی امکان، مبنا و روش تولید علم از احادیث است. روش این پژوهش، تجزیه و تحلیل مطالعات بینارشته‏ای حدیثی و سپس تجربه آن در حدیث‏پژوهی بوده است. یافته پژوهش این‏که اولاً امکان تولید علم از حدیث (کشف واقعیت) وجود دارد؛ زیرا سخن معصوم بر اساس واقعیت‏ها صادر می‏شود و در لایه زیرین خود، آن‏ را پنهان دارد؛ ثانیاً رویکرد محقق باید فهم مبنا و لایه زیرین حدیث باشد نه ظاهر آن؛ ثالثاً برای دست‏یابی به این هدف باید، افزون بر فقه الحدیث مرسوم، از نسل جدید فقه الحدیث استفاده کرد که مبتنی است بر راهبرد پژوهش معکوس، به منظور شناخت مبنای مولفه‏های هر حدیث و سپس کشف قانون پایه از طریق بررسی مناسبات مبناها با یکدیگر. نتیجه این‏که برای تولید علم و اسلامی‏سازی علوم انسانی، پس از طی مراحل نسل اول، باید مراحل دیگری نیز طی شود. بر این اساس، باید آموزش این روش در رشته ‏های علوم حدیث و علوم قرآن و حدیث باید مورد توجه قرار گیرد.