معناشناسی و موارد کاربرد واژه «تاویل» در روایات

مسالۀ اصلی این مقاله، بررسی کاربردهای واژۀ «تاویل» در روایات اهل بیت(ع) است و از باب مقدمه و برای تسهیل در مقایسۀ اصطلاحات مختلف این واژه، معنای لغوی آن و همچنین معانی اصطلاحی آن در تفسیر، کلام و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در آن، توصیفی – تحلیلی است و هدف، ره‏یابی به معانی دقیق واژگان قرآنی و روایی. «تاویل» در روایات به معنای رویا، برخی از افعال همچون نماز و ... و همچنین درباره قرآن به کار رفته است. از جمله یافته‏های مهم این پژوهش آن است که اولاً واژۀ «تاویل» در روایات، در بسیاری از موارد، در برابر «تنزیل» استفاده می‏شود؛ ثانیاً هرگز به معنای «معنای مخالف ظاهر» که در السنۀ متاخران شیوع یافته استفاده نشده است؛ ثالثاً «معانی باطنی آیات» و همچنین «مصادیق دیگری غیر از مصادیق شان نزولی» از جمله مهم‏ترین کاربردهای روایی واژۀ «تاویل» محسوب می‏شوند.