روایت «لا یُقاتل معی، مَن علیه دَین»، در ترازوی نقد

در منابع اهل‏سنت خبری از سیّدالشهداء(ع) نقل شده که در آستانه روز عاشورا خطاب به یارانش فرمود: «لایُقاتل معی، مَن علیه دَین». طبق این خبر، امام(ع) کسانی را که بدهکاری مالی داشته‏اند، از همراهیِ با خود در جهاد و شهادت منع کرده‏ و خواستار خروج آنان از جمع دیگر یاران خود شده‏ است. این خبر، اهمیّت حق‏الناس و لزوم ادای آن را مورد تاکید قرار داده و فراوان، مورد استناد واقع می‏شود. مقاله پیش‏رو ضمن بررسی محتوایی این خبر، تلاش دارد به درستی یا نادرستی آن دست یابد. یافته‏های تاریخی، حکایت از آن دارد که گزارش مورد نظر، ضعیف و غیرقابل اعتماد است. گویا چنین خبری ساخته شده تا از زبان سیّدالشهداء(ع)، اهمیت فوق‏العاده پرداخت «دَین» نسبت به تکالیف دیگر، حتی در بالاترین سطح آن، یعنی جهاد و نبرد با دشمنان فرزند رسول خدا(ص) و محافظت از جان ایشان را دست‏کم در میان پیروان و شیعیان آن حضرت نهادینه نماید.