چگونگی و چرایی تفاوت رفتار امام صادق علیه السلام در برابر عملکرد همگون حریز سِجِستانی و ابن نجاشی

حریز بن عبدالله و عبدالله بن نجاشی از صحابیان والامقام امام صادق(ع)، در «سِجِستان»، در واکنش به ناسزاگویی خوارج به امام‏علی(ع)، تعدادی از آنان را کشتند. امام صادق(ع) در برابر این اقدامات مشابه، «حریز» را از خود دور ساخت که حاوی تخطئه و تنبیه اوست و «ابن نجاشی» را پذیرفت و رفتارش را تصحیح نمود. پژوهش فرارو دنبال پاسخ به چگونگی و چرایی این موضع‏گیری متفاوت است.درباره جرح یا توثیق این راویان، در منابع روایی، رجالی و برخی مجلات تخصّصی، نکاتی آمده است؛ امّا درباره چرایی تفاوت رفتار امام صادق(ع)، مقاله‏ای یافت نشد. بررسی و تحلیل اخبار مرتبط، نشان می‏دهند که حمل روگردانی امام(ع) از حریز بر تقیه بی‏وجه نیست. همچنین گرچه حکم اولیّه سبّ‏کننده امام علی(ع)، قتل اوست، لکن اجرای این حکم، مستلزم اذن معصوم(ع) و پیش‏بینی پیامدهای آن است که رعایت این‏جهات، به ‏ویژه از اصحابی در تراز حریز انتظار می‏رفته است؛ اموری که در شرایط متفاوت و درباره افرادی چون ابن نجاشی مورد انتظار نبوده است.