ام ورقه صحابیه؛ واقعیت یا خیال

ام‏ورقه یکی از شخصیت‏های مورد استناد در احکام فقهی جواز امامت زنان است که بسیار مورد توجه منابع اهل سنت بوده و در تایید روایات نماز جماعت امهات‏المومنین، عایشه و ام‏سلمه به عنوان شاهد مورد استناد قرار می‏گیرد. در این روایت، پیامبر (ع) به ام‏ورقه لقب شهیده داده و به او اجازه می‏دهد تا برای اهل خانه خود امامت کند. وی همچنین به ‏عنوان جامع قرآن شناخته شده است. راوی این روایت فقط ولید بن جُمیع است که آن را با واسطه‏های مجهول نقل کرده و در آن داستان‏پردازی درباره زندگی و مرگ این زن صحابی را به کمال رسانده است. در متن این روایت، اضطراب و مخالفت با گزارش‏های تاریخی و در سند آن، راویان ناشناخته و ضعیف، روایت را از یک سند قطعی روایی تنزل داده و احتمال جعل آن را بسیار افزوده است. در این مقاله بر اساس ترسیم بصری شبکه اسناد و تحلیل متن و اسناد روایت، تاریخ ظهور این روایت و شخصیت خیالی آن را در ربع سوم قرن دوم هجری که فقها به مستندی برای حکم شرعی جواز امامت زنان نیازمند بوده‏اند، پیش‏بینی نموده‏ایم.