تاملی بر شاخص های پیش ارزیابی احکام برنامه‌های توسعه در حوزه آسیب‌های اجتماعی

آسیب‌های اجتماعی به عنوان یکی از حساسیت‌‌برانگیزترین موضوعات در سطح افکار عمومی جامعه، در دهه‌های اخیر به دغدغه‌ای حاکمیتی تبدیل شده است؛ لذا سیاست‌گذاران تلاش نموده‌اند تا در قالب انواع سیاست‌‍ها و قوانینی مانند برنامه‌های پنج‌ساله توسعه تمهیداتی برای کنترل و کاهش این آسیب‌ها بیندیشند. این تلاش در شرایطی انجام‌گرفته که تاکنون تعداد محدودی از احکام سیاستی موجود در این برنامه‌ها به صورت موفقیت‌آمیز محقق شده‌اند. یکی از زمینه‌های عدم‌موفقیت برنامه‌های توسعه، کم‌توجهی به مقوله ارزیابی برنامه‌ای دانسته شده است. مبتنی بر همین ضرورت، مقاله حاضر ضمن استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی با هدف شناسایی و تدقیق شاخص‌های ارزیابی احکام حوزه آسیب‌های اجتماعی در برنامه‌های توسعه تدوین گردیده است. مرور ادبیات مفهومی ارزیابی سیاستی نشان‌دهنده این است که می‌توان سه نوع ارزیابی را از هم تفکیک نمود؛ پیش‌ارزیابی، ارزیابی فرایند و ارزیابی پسینی. پیش‌ارزیابی خود می‌تواند معطوف به فرایند تدوین احکام سیاستی، کیفیت شکلی احکام و کیفیت محتوایی آن‌ها باشد. باتوجه به تعریف آسیب‌های ‌اجتماعی و ماهیت خاص درگیری افراد جامعه با آن، به نظر می‌رسد که در میان شاخص‌های سه‌گانه فرایندی، شکلی و محتوایی، توجه به شاخص‌های فرایندی در عرصه سیاست‌گذاری حوزه آسیب‌های اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

examining pre-evaluation indicators of development programs in the field of social problems

social damages, have become a sovereign concern in recent decades; therefore, policy makers have tried to think of measures to control and reduce these damages in the form of various policies and laws such as five-year development plans. this attention and effort has been done in a situation where so far a very limited number of policy orders in these programs have been successfully implemented. one of the reasons for the failure of development programs is the lack of attention to the category of program evaluation. this article has been compiled while using the qualitative content analysis method with the aim of identifying the evaluation indicators of the judgments in the field of social damages in development programs. a review of the conceptual literature of policy evaluation shows that three types of evaluation can be distinguished; pre-evaluation, process evaluation and post-evaluation. pre-evaluation can be focused on the process of formulating political rulings, the quality of the form of the rulings, and the quality of their content. according to the definition of social damages and the specific nature of society's involvement with it, it seems that among the three indicators of process, form and content, paying attention to process indicators is more important in the field of policy making in the field of social damages.