وضعیت‌سنجی ابعاد هویت ملی، قومی و طبقاتی جامعه ایران

در این مقاله با تحلیل ثانویه‌ی سه موج از پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان تلاش شده است تا سه وجه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه ایران از منظر ابعاد هویتی شامل هویت ملی، قومی و طبقاتی به تصویر کشیده شود. نتایج بررسی نشان داد از حیث هویت ملی نگرشی مثبت در بین همه پاسخگویان دیده می‌شود ولی زمانی که این قسم از هویت در معرض هم‌نشینی با تنوعات قومی و زبانی قرار می‌گیرد، نسبت‌های متفاوتی بین این دو برقرار می‌شود. مطابق نتایج اگرچه تعامل هویت ملی و قومی در بیشتر استان‌های کشور هم‌افزا بوده است ولی در فضای برداری، گوشه‌هایی قرار دارند که نشان‌دهنده ضعف هویت ملی و تشدید هویت قومی است. از سوی دیگر رصد وضع تحرک طبقاتی به‌منزله شاخص بهبود اقتصادی جامعه، گویای روندِ نزولی تحرک طبقاتی است به‌نحوی‌که از حجم طبقه متوسط کاسته و طبقه پایین جامعه فربه‌تر شده است. از ترکیبِ این دو عامل یعنی گسست هویتی (ملی-قومی) با محرومیت و نابرابری اقتصادی می‌توان به ابزاری تحلیلی دست یافت که برای فهم و تبیین کنش‌های اجتماعی و سیاسی نیروها و عاملیت‌های اجتماعی در شرایط حال حاضر جامعه ایران مفید و کارگشا است.

analysis of the dimensions of national, ethnic, and class identity of iranian society

through a secondary analysis of three waves of the iranian values and attitudes survey, this article endeavors to depict the political, cultural, and economic facets of iranian society through the lens of identity dimensions, including national, ethnic, and class identities. the findings indicate a positive attitude towards national identity among all respondents. however, when this type of identity is juxtaposed with ethnic and linguistic diversity, varying relationships emerge between the two. while the interaction between national and ethnic identities has been synergistic in most provinces, certain vectors reveal a weakening of national identity and a strengthening of ethnic identity. moreover, monitoring the trend of social mobility as an indicator of society’s economic improvement reveals a declining trend in social mobility, leading to a shrinking middle class and an expanding lower class. the combination of this identity gap (national-ethnic) with economic deprivation and inequality provides an analytical tool for understanding and explaining the social and political actions of social forces and agencies in the current iranian society.