جامعه‌شناسی آموزش پزشکی: زمینه‌های بنیادی، کانون‌های مطالعاتی و چشم‌انداز تحقیقاتی آینده با نگاهی به موضوع در ایران

تحقیق حاضر باهدف تحلیل روندها و زمینه های بنیادی، آثار برجسته و کانون‍های مطالعاتی و چشم‍انداز تحقیقاتی آینده جامعه شناسی آموزش پزشکی با نگاهی نقادانه بر وضعیت این شاخه در ایران انجام شد. روش، مروری از نوع غیرسیستماتیک روایتی است. ابزار گردآوری، فیش برداری و تحلیل محتوای اسناد نوشتاری (کتب، مقالات و گزارش‍های چاپی و برخط) در 70 سال گذشته (دهه 1950 تا 2020 میلادی) است. کلیدواژه ها در پایگاه‌های اطلاعات علمی جهان و ایران جستجو شد. معیار ورود اسناد به صورت تعمّدی و انباشتی، شامل «تطابق کلیدواژه ها»، «پراستنادتر، نمایاتر و معنادارتر»، منحصراً درباره «دانشجویان پزشکی، پزشکان، موسسات/نظام پزشکی» با «حداقل یک نویسندۀ جامعه‌شناس یا منصوب در شاخه جامعه ‍شناسی» بود. استخراج و ترکیب اطلاعات، بر اساس تحلیل محتوای مضمونی و توالی تاریخی بود. اصالت تحقیق بر اساس اصالت اسناد و رعایت موازین اخلاقی، تامین شد. نتایج نشان داد که جامعه شناسی آموزش پزشکی از کانون‍های اصلی تولید معرفت جامعه شناختی در جهان است که در چند «کانون مطالعاتی» گسترده شده است. واکاوی در میدان آموزش و پایگاه های علمی ایران نشان داد که این شاخه در بستر جامعه پزشکی و جامعه شناسی کشور، ناشناخته است و به سختی نمونه هایی از آثار نظری و تجربی در آن یافت می شود؛ اما امکان حرکت در «کانون های مطالعاتی» موجود و چندین «چشم‌انداز معرفت‌شناختی و پژوهشی» بالقوه برای آن متصور است.

sociology of medical education: foundational fields, study focuses, and future research prospects with a focus on the subject in iran

the research was conducted with the aim of reviewing the foundational fields, study focus, and future prospects of the sociology of medical education, with a view on iran’s situation. the method is a non-systematic and narrative review. data were collected to retrieval and analysis of written documents spanning the past 70 years (1950s to 2020s). the keywords were searched in scientific databases in iran and around the world. the inclusion criteria were purposeful and cumulative, focusing on matching keywords, top-cited, indexed, and meaningful articles related to medical students, physicians, institutions/medical system, with at least one writer in the field of sociology. extraction and synthesis of information involved thematic content analysis and historical sequencing. the research focuses on the originality of documents and adherence to ethical standards. according to the results, the sociology of medical education is one of the focal points of sociological knowledge production, that is extensively studied around the world. however, its presence in the medical and sociological societies of iran is not wellknown. there are only a few examples of theoretical and experimental works in this field in iran. the possibility of moving within existing axes and exploring various potential epistemological and research perspectives is considerable.