روند و الگوی تک فرزندی در ایران

از پیامدهای استمرار میزان باروری زیر سطح جایگزین، شیوع خانواده‌های تک‌فرزند است که اطلاعات دقیق علمی درباره میزان شیوع و روند تغییرات آن در ایران موجود نیست. هدف این مقاله برآورد و توصیف دقیق میزان، تحولات و الگوی سنی تک‌فرزندی در ایران بین سال‌های 2000 تا 2016 است. برای این منظور داده‌های دو پیمایش باروری تهران (2009 , 2014), سه پیمایش ملی سلامت و جمعیت (2000، 2010 و2015) و داده‌های دو درصد سه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (2006، 2011 و 2016) تحلیل ثانویه شدند. درصد خانواده‌های تک‌فرزند بر اساس سن زنان دارای همسر در خانواده و تعداد کل فرزندان زنده محاسبه شد. به‌طوری‌که، تک‌فرزندی «قطعی» به زنان دارای همسر واقع در گروه سنی 4044 و 4549 سال دارای یک فرزند و تک‌فرزندی «احتمالی» به زنان دارای همسر زیر 40 سال دارای یک فرزند اطلاق شد. تحلیل داده‌های سرشماری نشان می‌دهد که درصد تک‌فرزندی قطعی در بین زنان دارای همسر 4549 ساله از 4/4 درصد در سال 2006 به 5/1 در 2011 و 7/8 درصد در 2016 افزایش یافته است. داده پیمایش‌های ملی سلامت و جمعیت و پیمایش‌های باروری تهران نیز روندهای افزایشی مشابهی از تک‌فرزندی را نشان می‌دهند؛ اما روند افزایش میزان تک‌فرزندی در شهر تهران خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که میزان تک‌فرزندی قطعی در تهران بین 2009 و 2014 بیش از سه برابر (از 3/6 درصد به 11/9 درصد) افزایش یافته است. نتیجه اینکه نه‌تنها «تک‌فرزندی احتمالی» بلکه «تک‌فرزندی قطعی» طی یک دهه گذشته در ایران افزایش یافته است. تشابه روندها و الگوی سنی تک‌فرزندی محاسبه شده از داده‌های مستقل در این پژوهش، بیانگر اعتبار و صحت روند فزاینده میزان‌های تک‌فرزندی در کشور است.

Trends and Patterns of Onechild Families in Iran

One of the results of the fertility rate continuously being below the replacement rate is the prevalence of onechild families, for which there are no exact scientific information in Iran regarding the level of prevalence and trend of change. The present study aims to estimate the level, changes, and age patterns of onechild families in Iran during 20002016. The data from two Tehran Fertility Surveys (2009 and 2014), three Iran’s Demographic and Health Surveys (2000, 2010, 2015), and three censuses (2006, 2011, 2016) were used. Based on the age of married women and number of living children, “definite” and “indefinite” percentages of onechild families were calculated, where the first one referred to married women aged 4044 or 4549 with onechild, and the latter referred to those under the age of 40 with onechild. The census results showed that the definite onechild families among women aged 45 49 increased from 4.4% in 2006 to 5.1% in 2011 and 7.8% in 2016. Similar increasing trends were found from Demographic and Health Surveys and Tehran Fertility Surveys, with a sharper increase in onechild families in Tehran, where the percentage of definite onechild families rose from 3.6% in 2009 to 11.9% in 2014. The estimated levels of onechild families from different sources of data confirmed valid and reliable increasing trends of onechild families in Iran. Key words: Onechild Family, Definite Onechild Families, Indefinite Onechild Families, Fertility Rate.