سه‌گانه جایگزینی، نفی یا بی‌اعتنایی، توازی: بررسی و نقد آراء نظری موجود در ایران در باب جامعه‌شناسی اسلامی

در این مقاله رویکردها و آراء نظری موجود در ایران پس از انقلاب، درباره نحوه ورود دین به مباحث و موضوعات اجتماعی مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و در پایان، نویسنده بر اساس مبانی و چارچوب نظری مفروض خود یکی از رویکردهای موجود در این مقاله را برگزیده است. امکان و یا امتناع ورود دین در حوزه اجتماعی و هم‌چنین، نحوه این ورود یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در علوم اجتماعی و خصوصاً جامعه‌شناسی در ایران است. در این متن، روایت‌های متعددی ارائه‌شده است که همگی در ذیل سه سنخ یا رویکرد کلی به بحث نهاده شده‌اند. رویکرد اوّل، رویکرد جایگزینی جامعه‌شناسی با تفکّر اجتماعی اسلامی است. رویکرد دوّم، رویکرد نفی یا بی‌اعتنایی به تفکّر اجتماعی اسلامی است. رویکرد سوّم، رویکرد توازی و دادوستد بین جامعه‌شناسی و تفکّر اجتماعی اسلامی است. در این رویکرد تمام مقدمات و مفروضات علم جامعه‌شناسی در نظر گرفته‌شده است و جامعه‌شناسی نفی نمی‌شود و یا چیز دیگری جایگزین آن نمی‌گردد. این رویکرد باب جدیدی را در علم‌الاجتماع می‌گشاید؛ به‌نحوی‌که معرفت‌های غیرعلمی نیز امکان ورود به مباحث و موضوعات اجتماعی را می‌یابند. روش مورد استفاده در این مقاله روش اسنادی است. بر این اساس، به کتب، مجلات و مقالات موجود در حوزۀ موردنظر مراجعه شده است و این منابع مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته‌اند.