مبانی دینی مسئولیت‌شناسی و مسئولیت‌پذیری در نظام آموزشی

زمینه و هدف: مسئولیت، زاده‌ی ارتباط و ارتباط ایجاد کننده‌ی حق و تکلیف است. گرچه حوزه‌ی روابط اجتماعی عینی‌ترین مصداق تحقق مسئولیت‌پذیری انسان است، امّا این فراگیری شامل ارتباط با خدا، خود، سایر جانداران، غیر‌جانداران و محیط زندگی ... نیز می‌شود. در این مطالعه قصد داریم تا مبانی مسئولیت‌شناسی و مسئولیت‌پذیری را در یک فرهنگ دینی توصیف کرده و به اهمیت نقش اساتید در تعالی مسئولیت‌پذیری اصیل در دانشجویان اشاره کنیم.روش بررسی: در این پژوهش توصیفی-تحلیلی تلاش شده است تا با بهره‌گیری از منابع اسلامی -قرآن کریم و نهج البلاغه و ...- به موضوع شناسی مسئولیت در فرهنگ دینی پرداخته شود و با یک رویکرد انطباقی چگونگی تقویت آن در نظام آموزش و پرورش عالی مورد بحث قرار گیرد.یافته‌ها: در فرهنگ اسلامی مسئولیت‌پذیری ریشه در مسئولیت‌شناسی صحیح و توحیدی دارد. در نگاه توحیدی، مسئولیت‌شناسی و مسئولیت‌پذیری یکی از ویژگی‌های ذاتی نظام تکوین است. در فرهنگ اسلامی، انسان در برابر هر آنچه انجام داده، خواسته و ... به خاطر دو ویژگی خاص یعنی اختیار و عقل مسئولیت‌پذیر و به دنبال آن پاسخگو قلمداد می شود. نهاد‌های آموزش و پرورش جامعه از ارکان انتقال ارزش‌های دینی به نسل‌های آتی هستند. استاد، مهمترین رکن انتقال ارزش‌ها به نسل جوان است. فکر، رفتار، کردار و عملکرد مسئولانه اساتید به عنوان الگو در نهادینه کردن این شاخص پایه ای دینی نقش کلیدی دارد. نتیجه‌گیری:تعیین شاخص‌های دینی مسئولیت‌پذیری، وضعیت کنونی مسئولیت‌پذیری دانشگاه در حوزه های دانشی، مهارتی، برنامه‌ها و ساختار ، برگزاری هدف‌مند کارگاه‌های دانش و مهارت افزایی، نظارت و ارزشیابی رفتارهای الگو در اساتید و پایش مداوم فراگیران با توجه به شاخص های دینی مسئولیت‌پذیری جهت ارتقای مسئولیت‌پذیری پیشنهاد می‌گردد

religious bases of dutifulness and responsibility ineducational system

background and objective: relationship originates responsibility and establishes rights and duties. although, social relations are the most prominent instance of substantiating responsibility, but its extensiveness includes all relations with allah, self, animate and inanimate beings, the environment, etc. here we aimed at explainingresponsibility within a religious culture and pointing out the importance of faculties’ role in development of trainees’ true responsibility. methods and materials: in this descriptive- analytic study we have tried to present a comprehensive view of responsibility using islamic resources –quran and nahj-al-balagheh, etc. moreover, we have sketch the quality of reinforcement of an islamic view regarding responsibility within an academic education and training system.results: in islamic culture being responsible rooted in a proper and monotheistic knowing of responsibilities.in this view, responsibility considers an inherent characteristic of the cosmos. in this culture, human beings considered responsible and then accountable toward their doings, willing, etc. for their specific characteristics of freedom and intellect. educational and training structures consider pillars of transferring religious values to the next generations. faculties are the main elements of value transferring to the youths. therefore,their responsible thoughts, functions, behaviors and deeds as role models could help interiorizing of this basic element to thetrainees. conclusion: determining religious indexes and instances of responsibility, assessment of the current status of responsibility regarding knowledge, skill, programs and structures, holding purposive workshops, supervising role model characteristics of the faculties and assessment of the trainees’ abilities regarding religious elements of responsibility are proposed to be followed.