نقد و بررسی تکافل بر مبنای قرارداد ودیعه

ممنوع‌‌بودن ربا در اقتصاد اسلامی سبب شده تا اقتصاددانان مسلمان برای دوری‌گزیدن از ربا، نهادهای مالی ویژه‌ای طراحی و معرفی کنند تا جایگزین نهادهای مالی رایج شود. از جملۀ این تلاشها طی چهار دهۀ گذشته در حوزۀ بیمه بوده است و تلاش شده تا بر اساس مقررات اسلامی مدلی جایگزین بیمه طراحی شود؛ زیرا یکی از مهم‌ترین ایرادهای اقتصاددانان مسلمان به نهاد بیمه، ربوی‌بودن آن است. از این‌ رو، صاحب‌نظران مسلمان برای رفع ایرادات پیش‌گفته، نهاد جایگزینی معرفی کردند که ریشه در احکام شرعی دارد و بر پایۀ اصل تعاون استوار است. به باور این صاحب‌نظران،  نهاد «تکافل» به‌عنوان بیمۀ اسلامی می‌تواند جایگزین بیمۀ رایج شود. تکافل به هدف همکاری متقابل، تعاون و تقسیم عادلانۀ سود و زیان میان همۀ اطراف قرارداد طراحی شده است و تاکنون چندین مدل قراردادی برای این نهاد مالی اسلامی ارائه شده است. دو مدل تکافل مبتنی بر مضاربه و وکالت از جملۀ مدلهای رایج این نهاد مالی هستند که اصلاحات و تعدیلهایی نیز در آن صورت گرفته است، ولی مدل تکافل مبتنی بر قرارداد ودیعه از جملۀ مدلهای جدید معرفی‌ شده است که در مقایسۀ با دو مدل پیشین چندان فراگیر نیست. این نوشتار تلاش دارد تا به بررسی تکافل مبتنی بر قرارداد ودیعه و تطبیق آن با قواعد فقه شیعه بپردازد.

The Study of Takaaful Based on the Wadi’ah Contract

The prohibition of Riba (interest/usury) in Islamic economics has led Muslim economists to design and introduce special financial institutions in order to avoid riba and to replace common and traditional financial institutions. During past four decades, among such endeavors to address the above objections, Muslim scholars have introduced an alternative insurance rooted in Feqh and based on the principle of cooperation. According to these scholars, traditional insurance can be replaced by Takaaful as an Islamic insurance. Takaaful has been designed to promote mutual cooperation  and fair distribution of profits/losses among all the contracting parties. So far, several contract models have been proposed based on Islamic financial regulations, such as Takaaful based on Wakaalah and Mudaarabah contract with some modifications. However, the new model, Takaaful based on Wadi’ah, is not as prevalent and common as above mentioned contracts. In this paper, an attempt is made to study Takaful based on the Wadi’ah Contract and to compare its regulations and compatibility with Shi'a jurisprudence rules.