بیمارستان صحرایی ضد انفجار در ایران (تجلی یاریگری دانش طب و مهندسی نظامی در پشتیبانی درمانی مجروحان)

در جنگ تحمیلى عل ىرغم محدودی تهاى فراوان، بخصوص در ترابرى و امکانات، پشتیبانى درمانى موفقى شکل گرفت و درنهایت یکى از پیچیده ترین و ناشناخته ترین جنبه هاى مدیریت و برنامه ریزى، یعنى مدیریت امداد به مجروحان، در طراحى و ساخت «بیمارستان صحرایى ضد انفجار» تجلى یافت، بیمارستانى در تیررس دشمن، با داشتن امکان عمل هاى جراحى حساس در آن. با توجه به سوابق درخشان پشتیبانى درمانى در ایران از یک سو و انقطاع از اندوخته تاریخى به دلیل پی ریزى بسترهاى وابستگى در مهندسى و طب نظامى در دوران پیش از انقلاب اسلامى از سوى دیگر، این موفقیت اهمیت ویژه اى مى یابد. پشتیبانى از مجروحین نبرد در آن زمان حداقل نیازمند همکارى دو تخصص مهم طب نظامى و مهندسى نظامى با یکدیگر در فضاى اجتماعى دفاع در ایران بود. این همکارى به خوبى و در بیمارستان هاى صحرایى با عرضه بهترین خدمات ممکن صورت گرفت. روش تحقیق در این پژوهش در درجه اول مبتنى بر مشارکت مستقیم و کار میدانى گسترده نویسنده مسئول در ساخت بیمارستان صحرایى در زمان جنگ تحمیلى است. پس از آن نیز به بررسى و مطالعه کتابخانه اى در زمینه موضوع و مراجعه به اسناد دست اول پرداخته شده است. در این مقاله ابتدا پیشینه امر پشتیبانى درمانى و بسترهاى وابستگى در مهندسى و طب نظامى در دوران پیش از انقلاب اسلامى، و سپس سطوح پشتیبانى درمانى و سیر اقدامات مهندسى نظامى متناسب با آن، از آغاز تا فرجام جنگ تحمیلى بررسى شده است. بر اساس یافته ها پاسخگویى به مسئله « مجروحیت » در فضاى اجتماعى دفاع سبب شد که خلاقیتى بى نظیر در طب و مهندسى نظامى، یعنى طراحى و ساخت بیمارستان صحرایى ضد انفجار در خطوط اول جبهه شکل گیرد که در جنگ هاى مدرن دنیا سابقه نداشت. روند بهبود مستمر در همه مراحل پشتیبانى درمانى، بخصوص در رشد مهندسى نظامى مرتبط با طب نظامى، قابل مشاهده است. تجارب متعدد اولیه در زمینه پشتیبانى درمانى، از برپایى چادر گرفته تا نصب کانکس صحرایى ، مقدمات بیمارستان صحرایى لازم را براى ارتقاى پشتیبانى درمانى و طراحى و ساخت «بیمارستان صحرایى ضد انفجار» که نیازى حیاتى در جنگ تحمیلى بود، فراهم کردند.