شکل گیرى الگوى فضایى میدان توپخانه در شهر قاجارى

در این مقاله با هدف درک چگونگى شک لگیرى الگوى فضایى در شهر ایرانى، به پی گیرى پیشینه این فضا و عوامل « میدان توپخانه » بنیادین دخیل در شک لگیرى آن پرداخته شده است. به این منظور ابتدا پیشینه استقرار توپ در میدان شهرى و سپس چگونگى استقرار دائمى توپها و توپچیان در میدان ارگ و در نهایت شک لگیرى و تثبیت الگوى فضایى میدان توپخانه را به مثابه مراحل پیوسته روند تدریجى شک لگیرى این الگوى فضایى بررسى شده است. این بررسى مبتنى بر منابع مکتوب و تصویرى دست اول و دست دوم و تحلیل و ارزیابى شواهد موجود در قالب روش تفسیرى تاریخى صورت پذیرفته است . مبتنى بر نتایج به دست آمده روند شک لگیرى میدان توپخانه ای نچنین است: پس از تجهیز ایرانیان به توپخانه توپ در میدان عمومى حکومتى شهر به مثابه نمادى از قدرت و پیروزى مستقر شد. به تدریج به واسطه بروز ناامنى در مناطق داخلى کشورْ تو پهاى مستقر در میدان به ابزار واقعى دفاع بدل شد. این تغییر با محصوریت میدا ن در میان برج و باروى ارگ و استقرار دائمى نظامیان توپچى هماهنگ شد و به این ترتیب کیفیت فضایى تاز هاى شک لگرفت که به پیدایش میدانى عمومى حکومتى نظامى انجامید. ضرورت استقرار دائمى تو پها و توپچیان در این میدانْ شک لگیرى تدریجى حجر ههایى را در پیرامون آن موجب شد. به این ترتیب کیفیت فضایى و مشخصات کالبدى مذکور به این میدان هویتى منحصرب هفرد بخشید و به تدریجمیدان توپخانهبه الگویی مشخص در شهر ایرانی بدل شد.