فهم معمارى به مثابه رشته دانشگاهى مقتضیات و امکان ها، فرض ها و پرسش ها

آموزش دانشگاهی نوعی از آموزش است که در دورۀ جدید به حوزۀ معماری وارد شده است، این نوع آموزش فرض‌ها و مقتضیات خود را به طور ضمنی بر معماری حمل می‌کند. یکی از فرض‌های اساسی آموزش دانشگاهی معماری فهم «معماری به منزلۀ یک رشته یا دیسیپلین دانشگاهی» است. ساخت‌گشایی از این فرض اساسی برای فهم موقعیت امروزین معماری بسیار مهم است. مطالعۀ تاریخی مفهوم دیسیپلین نشان می‌دهد که این مفهوم، ضمن حمل معنای انضباط و قدرت، متضمن مفاهیم متنوعی چون شاخه‌های دانش، طایفه‌ها، یا قبیله‌های دانشوران و متخصصان، و برنامه یا چارچوب نظام آموزشی نیز هست. درواقع دیسیپلین مفهومی است با معانی متعدد تاریخی که لایه‌لایه بر هم نشسته‌اند، که با اطلاق مفهوم دیسیپلین به معماری، مجموعۀ این معانی و پیش‌فرض‌ها و مقتضیات آن‌ها به طور ضمنی به حوزۀ معماری وارد می‌شود، و معماری را مخاطب پرسش‌هایی قرار می‌دهد که موجب انکشاف آن در سویه‌هایی خاص می‌شود و هم‌زمان برخی وجوه معماری را فرومی‌بندد. از جملۀ این انکشاف‌های خاص می‌توان به این وضعیت‌های آشنا در حوزۀ معماری اشاره کرد: تفکیک و پاره‌پاره شدن وجوه مختلف معماری، فهم معماری به منزلۀ دانش صرف، طرد وجه حرفه‌ای معماری، جهت‌گیری‌های دائماً متغیر رشتۀ معماری، و تعارضات مداوم در باب مرزهای رشته، و درون و بیرون معماری. بازخوانی معانی تاریخی دیسیپلین این فرض‌ها و پرسش‌ها و تاثیرات آن‌ها در حوزه معماری را آشکار می‌کند. تا کنون در پیوند معماری و دیسیپلین، معماری متاثر از قدرت و نظام دیسیپلین بوده است. اما در عین حال دیسیپلین امکان‌هایی نیز برای انکشاف‌های دیگر دارد، که شاید در پیوند زایندۀ معماری و دیسیپلین آشکار شود و در استعاره‌ای دیگر با خواندن دیسیپلین به منزلۀ معماری.