نقش کیفیت‌های طراحی شهری ادراک‌شده با فعالیت بدنی ساکنان محله، نمونۀ موردی: محلات سعادت‌آباد و شهرک قدس تهران

امروزه علی‌رغم پیشرفت علوم پزشکی و بهداشت عمومی، شیوع بالای بیماری های غیر واگیر سلامت شهروندان را تهدید می کند و کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی یکی از علل اصلی آن است. نامناسب بودن محیط شهری برای حضور پیاده و تحرک روزانۀ شهروندان شهرها را به محیط های مشوق شیوۀ زندگی کم تحرک تبدیل کرده است. با وجود عنایت های روزافزون به موضوع سلامت، بخش اعظم پژوهش های بومی در حوزۀ علوم پزشکی صورت گرفته و مطالعات در حوزۀ طراحی شهری نیز اندک هستند. از این‌ رو هدف این پژوهش بررسی رابطۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک‌شدۀ محله با انواع فعالیت بدنی افراد به مثابۀ یکی از رفتارهای مرتبط با سلامت جسمانی است. روش پژوهش «کمّی» از نوع «همبستگی میان متغیرها» است و در طرح پژوهش از آزمون معنادار بودن تفاوت میان دو گروه مستقل استفاده شده است. بر این اساس، دو محله با فرم شهری متفاوت در محدودۀ منطقۀ دو شهر تهران در محدوده های «سعادت‌آباد» و «شهرک قدس» انتخاب گردید. برای گردآوری داده ها از پرسش‌نامۀ بین المللی فعالیت بدنی و پرسش نامۀ بومی ‌شدۀ «سنجش پیاده رهواری محیط محله» استفاده شده که از طریق نمونه گیری طبقه ای با 123 نفر از ساکنان بزرگسال (1865 سال) دو محله به صورت مصاحبۀ رو در رو تکمیل گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که فرم شهری محیط مسکونی می تواند بر رفتار فعالیت بدنی ساکنان تاثیرگذار باشد، این موضوع از طریق رابطۀ مثبت مولفه های سازندۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک‌شدۀ محله قابل توضیح است. ساکنان محله مشوق فعالیت بدنی (سعادت‌آباد) فعالیت بدنی بیشتری نسبت به ساکنان محلۀ مشوق کم‌تحرکی (شهرک قدس) دارند. همچنین فعالیت بدنی ساکنان محلۀ اول با کیفیت های طراحی شهری متعددی از سه مولفۀ عملکردی، زیباشناختی، و زیست‌محیطی مرتبط است، در حالی که در محلۀ دوم فعالیت بدنی ساکنان کیفیت های طراحی شهری اندکی برای تشویق افراد به فعالیت بدنی و تحرک در محیط محله دیده می‌شود. نتایج پژوهش حاضر موید اهمیت فرم شهری محیط محله و به‌تبع آن رشتۀ طراحی شهری در ارتقای سلامت جسمانی ساکنان و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کم‌تحرکی افراد است.