بازیابی طرح باغ و آبادی عزت‌آباد نمونه‌ای از باغ‌سازی حاکمان محلی ابرکوه

خصوصیات جغرافیایی، نمونه های باقی مانده، و اثری همچون سرو کهن‌سال همگی نشانه هایی از این موضوع هستند که منطقۀ ابرکوه دربردارندۀ باغ‌ها و میراث دار سنتی کهن در باغ سازی بوده است. بخش وسیعی از این باغ‌ها مرهون ساخت زمین و برنامه ریزی برای استفادۀ بهینه از زمین‌های «سنگی» و «قابل کشت» با دو کاربرد متفاوت بوده است. به‌جز باغ‌های مجزا، گونه ای از باغ‌ها در ابرکوه و حومۀ آن قابل مشاهده است که بر اساس ترکیبی از باغ‌ها و مزارع و بر مبنای آب یک قنات شکل گرفته اند. یکی از این نمونه ها باغ عزت آباد یا امیدسالار است که در اثر خشک شدن آب قنات و نبود رسیدگی در معرض تخریب است. با وجود آسیب های جدی، شناخت باغ و مجموعۀ پیرامونش می تواند درک ما را از باغ سازی در ابرکوه غنا بخشد. این باغ در بیرون از حصار قدیمی شهر در منطقه ای به همین نام واقع شده است. مالک اولیۀ باغ شخصی به نام سالار نظام است و بعد از او فرزندش امیدسالار صاحب باغی می شود که اکنون به نام او در اذهان عمومی باقی مانده است. در مقالۀ پیش روی درر شناخت طرح و خصوصیات اصلی سعی شده است. در پی این هدف، مطالعۀ سوابق مرتبط در متون تاریخی، بررسی اسناد و مدارک، تحقیقات میدانی و بهره گیری از اطلاعات مطلعین محلی در مرکز توجه بوده است. این باغ حدود 27000 متر مربع مساحت دارد و در میان باغ‌ها و مزارع و در جوار قلعه ای سکونتی جای گرفته است و با خیابانی کوتاه به راه اصلی ابرکوه به یزد متصل می شود. باغ دربردارندۀ کوشکی در مقابل ورودی اصلی و به فاصلۀ نزدیک تری به دیوار انتهایی باغ، صحن اصلی با خیابان بندی و کرت ها، برج های دو طبقه در چهار گوشۀ حصار، و دو ورودی اصلی و فرعی است. در روزگار رونق باغ و کوشک، این کوشک فضایی تشریفاتی بوده و در عین حال طبقۀ بالای کوشک و محدودۀ پشت آن فضایی خصوصی تر را شکل می داده اند.