شرح معماری باغ تخت شیراز

باغ تخت، باغی با قریب هزار سال سابقه، در اواسط عهد قاجاریان، بسیار باشکوه بود. این باغ شاهی چون اریکه‌ای بر بالای شهر نشسته بود. سه عرصه «باغ استخر» و «باغ مطبق» و «باغ خلوت» در حکم مقدمه و میانه و موخره آن بودند. از یک نظر، «باغ خلوت» معتبرترین عرصه بود، اما از نظر دیگر سه عرصه باغ رقیب هم بودند. باغ تخت، چون باغ‌های پی‌درپیِ ایرانی، مضمون «عالم اندر عالم» را ظاهر می‌کرد، لیکن سه عرصه‌اش منسجم بود. «شاه‌نشین»، که میان «باغ خلوت» و «باغ مطبق» نشسته بود، ناظر به همه جا بود و در ترکیب با «باغ مطبق» ساختمانی بزرگ و پله‌پله می‌نُمود که همه بستر را تملک می‌کرد. ایوانِ دورویه آن گویی «عالم صغیر» همه باغ بود. «باغ مطبق» با هفت سکو هفت‌خانی با معانی بسیار بر پا کرد. «باغ مطبق» فرد را به بالا و پایین و یمین و یسار می‌کشاند تا تنوع بی‌مانندی از چشم‌اندازها را ببیند. «کلاه‌فرنگی»ها جلوه دیگری از تنوع مناظر و نیم‌رخ باغ را عرضه می‌کردند. پرداختِ «باغ مطبق»، با لطایف گوناگون و مخالف‌خوانی‌های شیرین، طرحی در پیوند با اندیشه کلی آن بود. «باغ مطبق» به همراه دو عرصه دیگر باغ پُر از درس طراحی معماری و طراحی فضای باز بود.