تبیین ارتباط الگوهای مکانی و رویدادی در معماری خانه های تاریخی روستای وانشان

در میان روش‌های شناخت ارزش‌های معماری بومی، معرفی الگوهای ساخت و معماری بیش از گذشته مورد توجه است. این روش به مستندسازی دقیق میراث معماری ‌می‌انجامد و در هنگام برنامه‌ریزی در زمینه‌ احیا و مرمت، این داده‌ها کارکردی درخور می‌یابند. آنچه نتیجه‌ این روند را متمایز می‌کند تا یک روستا همچون موزه‌ و روستای دیگر دارای حیات پویا باشد،‌ نوع نگرش به کیفیت الگوهاست. معماری بومی، از یک‌سو، متاثر از ویژگی‌های محیط طبیعی و از سوی دیگر، از نگرش‌های فرهنگی و رویدادهای تکرارشونده‌ رخ‌داده در آن مکان تاثیر می‌پذیرد. در این پژوهش هدف مطالعه‌ الگوهای مکانی و رویدادی در معماری بومی یک روستا بر اساس الگویی روش‌مند و تکرارپذیر است. در این پژوهش کیفی با انتخاب روستای تاریخی وانشان از توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان، به مطالعه‌ کیفیت الگوهای معماری پرداخته می‌شود. بر این اساس، با روندی توصیفی، داده‌هایی، که از طریق مشاهدات میدانی، کتابخانه‌ای، مصاحبه، و بررسی‌های دقیق کالبدی به‌دست آمده است، به شیوه‌ تحلیل منطقی مطالعه می‌شود. به این منظور، ابتدا به ویژگی‌های طبیعی موثر بر شکل‌گیری معماری بومی روستای یادشده پرداخته و در ادامه عناصر کالبدی در مقیاس خانه‌ها و رویدادهای مرتبط با هریک شناسایی و ارتباط میان آنها سنجیده می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد، تمایل اهالی وانشان به بهره‌مندی هرچه بیشتر از طبیعت سبب ایجاد فضاهایی شده که کیفیت نیمه‌باز دارند تا ضمن ایجاد آسایش محیطی در فصول مختلف، پاسخ‌گوی بیشتر فعالیت‌های روزمره‌ باشند. حیاط، عنصر اتصال‌دهنده‌ عناصر داخلی خانه،‌ نقشی پراهمیت دارد و الگوی سکون و حرکت را در آن می‌توان دید. ایوان‌ها، این فضاهای واسطه، سه نقش مختلف با الگوی رویدادهای مختص خود در خانه‌های روستا دارند. فضای کِبَس و خونه نونوایی (آشپزخانه) و طویله دارای دو بخش تفکیک‌شده هستند که، برای امور مختلف در فصول سرد و گرم، شرایط محیطی مناسبی را فراهم می‌کنند. به‌طور معمول اشکوب اول دربرگیرنده‌ فضاهای خدماتی و اشکوب دوم ویژه‌ سکونت است. این تقسیم‌بندیِ کارکردی سبب ایجاد حریم خصوصی‌تر در اشکوب بالا و هم‌زمان پاسخ مناسبی به تامین گرمایش اتاق‌های مسکونی در فصول سرد است.

explaining the relation between spatial and event patterns in the architecture of historical houses in vaneshan village

in research on vernacular architecture’s values, identifying architectural and construction patterns is increasingly attracting attention. it leads to documentation of the architectural heritage, which in turn helps in revitalisation and restoration planning. it renders one village as an ancient museum, and another as enjoying a dynamic life. vernacular architecture is influenced by natural environment, as well as local culture and daily life. this research aims to study the patterns of spaces and events in a village to unveil its recurring features: a qualitative research which studies the architectural patterns in the historical village of vaneshan, near golpaygan, a town in isfahan province. the data obtained through observations, library, interviews, and detailed surveys, is studied in a logical-analytic manner. to do so, the natural features affecting the formation of the village’s domestic architecture is discussed, followed by the study of architectural elements of houses and the events related to each element.the results show that the desirability of nature has resulted in semi-open spaces: spaces corresponding to most daily activities and provide environmental comfort in different seasons. the yard plays a connecting role for other elements, significantly contributing informingpause and movement patterns. porches play three different roles. the ’kebas’, the ’khune nunva-e’ (twotypes of kitchens), and the stableconsist of two separate spaces for cold and hot seasons. normally, the first floor includes service spaces and the second floor is used for living. this functional division, creates more privacy on the second floor, and at the same time, provides suitable answers to heating requirements in liveable rooms in cold conditions.