واکاوی نقش بازسازی مسکن بر التیام پیامدهای تروماتیک سانحه؛ مورد مطالعاتی: زلزلۀ 1382 بم

زلزله پدیده‌ای مکان‌بنیان و مخرب است که منجر به تجارب استرس‌زا، ادراکات متفاوت، و مجموعه‌ وسیعی از پیامدهای تروماتیک برای بازماندگان می‌گردد که با تغییرات عمیق در شبکه‌ شناختی و پیوندهای عاطفی با مسکن با کارایی ماوای امن همراه است. نقش طولانی‌مدت چنین تجارب و ادراکاتی بر رابطه‌ بازمانده خانه و عملکرد آن در بازتوانی روانی ظاهر می‌گردد. بدین دلیل، در تحقیق حاضر، با استفاده از نظریه‌ زمینه‌ای و مبتنی بر تجربه‌ زیسته‌ طولانی بازماندگان زلزله‌ 1382 بم در مسکن بازسازی‌شده، روابط مذکور بادقت بررسی شده است. هدف تحقیق استخراج مقولات موثر بر التیام پیامدهای تروماتیک زلزله است. بر اساس یافته‌های حاصل از 23 مصاحبه‌‌ عمیق و نیمه‌ساختاریافته به روش نمونه‌گیری هدفمند و تحلیل یافته‌ها در قالب گروه‌های تمرکز 3 تا 5نفره‌ مشارکت‌کنندگان، 370 کد باز (مفهوم)، 91 مفهوم اصلی، 7 مقوله‌ فرعی در کدگذاری محوری، و 10 مقوله‌ اصلی در کدگذاری گزینشی شناسایی گردیدند. طبق یافته‌ها، به‌واسطه‌ ادراک زلزله در خانه، ترس از محبوس شدن در فضاهای بسته و کوچک، و ترس از قرار گرفتن در فضاها با ارتفاع سقف بلند و ارتفاع طبقات منجر به استرس‌های محیطی شده است. اطمینان مجدد به ایمنی مسکن بازسازی‌شده، در ویژگی‌های حمایت‌کننده از اقدامات کاهنده‌ آسیب‌پذیری و رفتارهای حفاظتی مانند اطمینان از امکان فرار به‌واسطه‌ گشودگی و خوانایی فضاها، اعتماد به ایمنی سازه و تکنولوژی ساخت، و اجتناب از مصالح و روش‌ها و ویژگی‌های آسیب‌پذیر معماری مسکن قبل از زلزله جستجو شد. همچنین در فرایند بازسازی از دیدگاه جامعه، عوامل موثر در تسریع بازسازی مسکن و احیای شانیت جامعه بر التیام آلام جامعه و بازتوانی نیز اثرگذار بوده‌اند. از سوی دیگر، مفاهیم دلبستگی‌های مکانی و رضایتمندی به‌مثابه‌ عوامل مداخله‌گر در تسهیل این فرایند ظاهر گردیده‌اند. طبق نتایج، ماهیت زلزله و تجربه‌ آن در خانه منجر به هم‌گرایی ذهن جمعی در سوگیری‌های شناختی رفتاری پس از آن در محیط زندگی می‌گردد و این یافته در شناخت مقولات موثر بر التیام جمعی کارآمد خواهد بود.

investigating the role of housing reconstruction in healing traumatic consequences of a disaster; thecase ofthe 2003 bam earthquake

a place-based and destructive phenomenon, earthquakes lead to stressful experiences of variouskinds, and a wide range of traumatic consequences for survivors, accompanied by profound changes in the cognitive network and emotional bonds to the concept of house as a safe haven. the long-term impacts of such experiences and perceptions appear in the survivor-home relationships and survivors’ recovery. using the grounded theory and based on the long-term lived experiences of the 2003 bam earthquake survivors in reconstructed houses, the present study investigates survivor-home relationships. the aim is to extract the categories that mitigatetraumatic consequences of an earthquake and promote healing. based on the findings of 23 in-depth and semi-structured interviews by purposive sampling method and the findings in focus groups of three to five participants, 370 open codes (concepts), 91 main concepts and seven sub-categories in axial coding, and 10 main categories in selective coding were identified. according to the findings, the experience of earthquakesathome causes fears of being trapped in closed and small spaces, of being in spaces with high ceilings and of being in upper floors. the reassurance of the safety of reconstructed houseswere sought in features that support vulnerability mitigation measures and protective behaviour, such as ensuring the possibility of evacuation due to openness and legibility of living spaces, trust in structural safety and construction technology and avoiding vulnerable materials, techniques and features of pre-earthquake houses.furthermore, the effective housing reconstruction accelerating and restoring the community’s dignity were found effective in healing and recovery.on the other hand, the concepts of place attachment and satisfaction were found to be interventive in facilitating this process.according to the results, the nature of the earthquake and the following experiences at home, leads to the formation of collective cognitive-behavioural mentalities in the living environment, and this in turn helps achieving a betterunderstandingof collective healing.