تحلیل ویژگی‌ های هندسی فرمی در گونه ‌شناسی و فناوری ساخت بناهای بلند مرتبۀ استان اصفهان نمونۀ مطالعاتی: مناره‌های منفرد

در شهرهایی همچون اصفهان مناره نقش تاثیرگذاری در حیطۀ فضای شهری در بافت‌های تاریخی دارند؛ این بناها عملکردهای متفاوتی را پوشش می‌داده‌اند و دارای ویژگی‌های معماری، سازه‌ای، و تزیینات گوناگون در اجزای تشکیل‌دهندۀ خود بودند و هستند. باور بنیادین محققان در پژوهش حاضر آن است که فرم نهایی اجزای تشکیل‌دهندۀ مناره‌های شهر اصفهان به شکل مستقیم از نوع چینش آجرها، توانمندی استادکاران سنتی، شکل پلان، و شکل تزیینات تاثیر می‌پذیرد. در این پژوهش با معرفی اجزای مناره و بررسی نمونه‌هایی از مناره‌های موجود در شهر اصفهان، ویژگی‌های هندسی در تحلیل فرم نهایی و چگونگی جزئیات اجرایی و ساخت آن‌ها بررسی می‌شود. در مطالعاتی پس از معرفی، مناره‌ها به‌صورت توصیفی از نظر عملکردی، سازه‌ای، و شکلی بررسی شده‌اند. در پژوهش پیش رو علاوه بر گونه‌شناسی و دسته‌بندی مناره‌ها، به تحلیل چگونگی ساخت آن‌ها نیز پرداخته خواهد شد؛ از مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده و برداشت میدانی، و مصاحبه با استادکاران معماری سنتی بهره‌برداری می‌شود و سپس نظام هندسی، گونه‌شناسی، و ساختار سازه‌ای نمونه‌ها از طریق مدل‌سازی با نرم‌افزارهای سه‌بعدی پیاده می‌گردد. در ابتدا مناره‌ها معرفی و بعد به اجزای تشکیل‌دهندۀ آن‌ها اشاره خواهد شد، سپس به گونه‌شناسی آن‌ها بر مبنای موقعیت قرارگیری، تعداد طبقات، شکل پلان، فرم نهایی، پلکان، و پایه پرداخته و در انتها روش ساخت مناره‌ها بررسی خواهد شد. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که به لحاظ پلان مناره‌های شهر اصفهان، دایره‌ای و چپ‌گرد هستند و هرقدر ارتفاع مناره بیشتر بوده، قطر دیوار خارجی آن را بیشتر می‌گرفته‌اند، از نظر حجمْ مناره‌های منفرد اصفهان به اشکال استوانه و مخروط ناقص هستند که به‌صورت با پایه و بدون پایه ساخته شده‌اند، دو نوع کلاف چوبی در ساخت این مناره‌ها استفاده شده است و همۀ مراحل ساخت دیوار خارجی همراه با ساخت پله‌ها انجام می‌شده است تا به‌صورت هشت و گیر ساخته شوند.

an analysis of formal geometry in typologies and construction methods of isfahan’s traditional high-rise structures; the case of freestanding minarets

minarets play influential roles in historical cities like isfahan. they have had a range of functions, and have their distinct architectural, structural and ornamental characteristics. the underlying belief in this research is that the formation of isfahan’s minarets’ components is directly influenced by brick-laying models, master masons’ skills, plan forms and ornaments. the present research aims at introducing components of the minaret and studying examples of it in isfahan, and thereby analysing their form and execution. descriptions are given from functional, structural and formal points of view. typological studies and classifications are complemented by construction analyses. data is collected through library studies, on-site observations and surveys and interviews with master builders. these are followed by extracting geometric, typological and structural orders through 3d modelling. minarets and their components are initially introduced, in order to then focus on their typologies based on their location, number of floors, plan form, overall form, stairway and base, and eventually construction methods. the findings show that plan-wise isfahan minarets are clockwise, circular, with their external wall thickness increasing with their overall height. volume-wise the city’s freestanding minarets are cylindrical or part-conical both with and without a base. there are two types of timber restraints used in these minarets with external walls constructed vis-à-vis stairways to provide structural integrity (’hasht and gir’).