بررسی سیستماتیک پژوهش‏ های حوزۀ مدل سازی تخلیه از ساختمان در هنگام حریق و تبیین چارچوب معماری ایمن از منظر تخلیه

طراحی مسیرهای خروج برای تخلیه اضطراری به‌هنگام رخداد حریق یکی از موضوع‌های عملکردی طراحی معماری است. امروزه می‌توان عملکرد ساختمان در خروج ایمن افراد به‌هنگام شرایط اضطراری حریق را با ابزار «مدل‌سازی تخلیه» سنجید. پژوهش حاضر با هدف بررسی سیستماتیک پژوهش ‏های انجام‌شده در حوزه مدل‌سازی تخلیه از ساختمان در هنگام حریق انجام گرفته است. با جستجوی ادبیات تخصصی، پایگاه داده‏ ای متشکل از 152 مقاله ساخته شدند و داده ‏های حاصل از آن برای پاسخ به سه پرسش اصلی بررسی گردیدند. در پرسش اول «جایگاه طراحی معماری در کل پژوهش‏ های حوزه مدل‌سازی تخلیه حریق» مورد سوال قرار گرفت. مسائل طراحی معماری یک دسته در انواع پنج‏گانه پژوهش‏ های مدل‌سازی تخلیه هستند و در نمونه ‏های مدل‌سازی‌شده نیز تنوعی از مقیاس‏های مختلف در فرایند طراحی ملاحظه می‌شود. همچنین کیفیتی تحت عنوان «معماری ایمن» تعریف شد و شاخص‏ های مربوطه پنج رویکرد زمان‌محور، پیکره ‏بندی‌محور، ظرفیت‌محور، ازدحام‌محور و ریسک‌محور طبقه‏ بندی شدند. پرسش دوم در مورد «عناصر معماری واجد اهمیت در مسائل مدل‌سازی تخلیه» بود. با بررسی متغیرها در پژوهش ‏های مختلف و رابطه میان آنها دریافت شد که عناصر متعددی از معماری متغیر مستقل در مسائل مدل‌سازی تخلیه قلمداد می‌شوند و ویژگی‏ های طراحی آنها با ‏عنوان سنجه‏ هایی برای تبیین متغیرهای وابسته‏ دیگر لحاظ شده‏اند. در پرسش سوم در خصوص «رابطه عناصر معماری با دیگر پارامترهای مدل‌سازی تخلیه» بود. در مواردی که هدف از مدل‌سازی ارزیابی یک طرح است؛ نتایج می‌تواند منجر به اعمال تغییرات زیادی در طرح شود. مدل‌های تخلیه می‌توانند از حیث ویژگی‏ های متعددی همچون مقیاس، رویکرد مدل برای نمایش انسان و فضا، و الگوریتم‏ های مسیریابی متنوع و متفاوت باشند. روش‏ های مدل‌سازی با پیشرفت طراحی رابطه‏ ای متناظر دارند. در مراحل اولیه، فرایند معماری مدل‌سازی در مقیاس کلان‏ می‌تواند منجر به رد یا پذیرش یک گزینه طراحی شود، یا همخوانی یا ناهمخوانی طرح را با حدود عملکردی الزامی نشان دهد. در طرح‏ های توسعه‌یافته‏ تر، مدل‌سازی در مقیاس خرد به‏ مثابه ابزاری برای تصمیم ‏گیری نهایی در مورد ابعاد، جزئیات پیکره‏ بندی‏ ها، و جانمایی ستون‏ها و مبلمان فضا کارکرد دارد. همچنین تلفیق رویکردهای پنج‏ گانه معماری ایمن امکان تدوین چارچوب‏ های عملیاتی برای ارزیابی عملکرد ایمنی تخلیه طرح معماری را فراهم می ‏آورد.

systematic study of researches on building fire evacuationmodelling and an explanation of safe architectureframework from the point of view of evacuation

evacuation modelling is a tool for measuring the performance of building design for safe evacuation of occupants during emergencies such as fires. the first evacuation modelling efforts date back to the mid-70s. to date, a wide range of evacuation models have been developed, with numerous problems having been studied in various scientific disciplines. in the present study, a database of 152 original papers was developed through a systematic search in the field of evacuation modelling, and their data was used to answer three key questions. the first question was that of the role of architectural design in the entire body of research. architectural design issues are one of the five fields in evacuation modelling research being considered in a variety of scales in the design process. the second question was that of important elements of evacuation modelling. this was answered by data analysis. from the perspective of variables and their relationship, it was found that several elements have been considered as independent variables in evacuation modelling, with their design features being considered as measures to explain other dependent parameters. the third question was that of the relationship between architectural elements and other modelling parameters. when a modelling is aimed at evaluation of a design, the results can cause significant changes in the original design.modelling methods are also relevant to the levels of design development. in early stages, macroscopic modelling can lead to the rejection or acceptance of a design alternative or schema, or demonstrate whether or not the design conforms to the required performance criteria. in more advanced stages, microscopic modelling is applied as a tool to make fine tunings of dimensions, configuration details and layouts of columns and furniture. the results showed that the swarm intelligence-based methods are the emerging field among microscopic models that can result in lower computational cost and more accurate results.