جستاری در تعاملات علم و معماری در اندیشۀ کریستوفر الکساندر

مقالۀ حاضر جستاری در یکی از وجوه نسبتاً مغفول اندیشۀ کریستوفر الکساندر، معمار و نظریه‌پرداز نیمۀ دوم قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، است. ویژگی مهم الکساندر چندوجهی بودن شخصیت و زندگی فکری اوست. الکساندر هم دانشمندی قابل‌اعتنا در حوزۀ علوم دقیقه چون ریاضیات و رایانه است و هم طراح و نظریه‌پردازی سرشناس در حوزۀ معماری. ورود او به عرصۀ معماری با سودای علمی کردن فرایند طراحی معماری همراه بود، اما سرانجام مسیری را پیمود که به نقد ساختاری علم معاصر انجامید. علی‌رغم همۀ فرازوفرودهای مسیر اندیشه‌ورزی و نظریه‌پردازی الکساندر، تامل بر نسبت علم و معماری همواره یکی از مشغله‌های اصلی او بوده است. بنابراین در این مقاله بر آنیم تا با خوانش تحلیلی زندگی و آثار الکساندر به تبیین این نسبت بپردازیم.بنابر یافته‌های مقالۀ حاضر مهم‌ترین تفاوت الکساندر، در مقام یک دانشمند، با همگنانش در جهان معاصر در روش او نیست، بلکه در یافته‌هایش است. الکساندر چون بسیاری از دانشمندان مدرن با روشی تجربی کار می‌کند، اما یافته‌های او به جای آنکه، مانند بسیاری از تحقیقات مدرن، حاکی از موشکافی در جزئیات باشند، اشتغال الکساندر به پرده‌برداری از «کلیت» را می‌رساند. او با اتکا به «نظریۀ پیچیدگی» و چالش‌ها و ظرفیت‌هایی که این نظریه پیشِ روی علم جدید قرار داده، می‌کوشد مفاهیمی چون «زیبایی»، «ارزش»، «کیفیت»، و نظایر آن را که در فلسفۀ علم مدرن عموماً از حوزۀ علم کنار گذاشته شده، مجدداً در کانون توجه قرار دهد. با این دیدگاه، او معماری را به‌مثابۀ الگویی معرفی می‌کند که می‌تواند برای دانشمندان راهگشا باشد، و تلاش دارد نشان دهد چگونه معماری می‌تواند، از یک سو، پارادایم‌های علمی نوین، چون نظریۀ پیچیدگی، را برای بازسازی و احیای خود به کار گیرد و از سوی دیگر، به تغییر پارادایم علم در جهان آینده کمک کند.

an inquiry into christopher alexander’s thoughts on the interactions between science and architecture

the present article is an inquiry into one of the relatively neglected aspects of christopher alexander, the architect and theorist of the second half of the twentieth and early twentyfirst centuries. an important feature of alexander is the multifaceted nature of his personality and intellectual life. he is both a distinguished scientist in the field of exact sciences such as mathematics and computers, and a wellknown designer and theorist in the field of architecture. his entry into architecture was accompanied by a desire to scientifically streamline the architectural design process, but eventually the path he took led to a structural critique of contemporary science. despite all the ups and downs along the way, the relationship between science and architecture seems to have always been one of alexander’s main concerns. in response, we intend to explain this relationship by analytical reading of alexander’s life and works here.the article shows that the most important difference between alexander the scientist and his peers in the contemporary world is not in his method but in his findings. alexander, like many modern scientists, works empirically, but his findings reveal the ‘whole’ rather than the meticulous details that are common to many modern studies. relying on the ‘theory of complexity’, and the challenges and capacities that this theory presents to modern science, alexander tries to bring back to focus concepts such as ‘beauty’, ‘value’, ‘quality’ and the like, which, in the philosophy of modern science are generally considered as outside of the field of science. in this regard, he introduces architecture as a model that can be a facilitator for scientists and tries to show how architecture can use new scientific paradigms, such as the theory of complexity, to reconstruct and revive itself, and at the time help change the paradigm of science in the world to come.