سیر تحوّل تعیّن بدن در معماری: از بدن وارگی تا بدن پدیداری

پرداختن به مقوله بدن دغدغه پیوسته حوزه اندیشه‌گری معماری تا به امروز بوده و بنا به تفسیر آن در هر دوره تاریخی، حضور متفاوتی در معماری و احکام طراحانه آن داشته است. امروزه رویکرد تک‌ساحتی غالب طراحان به بدن و به تعبیری تاکید بر شیءگونگی آن در امر معماری مورد نقد است؛ آنچه متاثر از نگاه آنتروپومورفیسم یعنی بسط ویژگی‌های انسانی ازجمله خصوصیات بدنی او به حوزه اندیشه و عمل همچون معماری به نظر می‌رسد. در این پژوهش نگارنده، با محوریت سوالات پژوهش و با بازخوانی تحلیلی آنچه در حوزه‌های فلسفه، جامعه‌شناسی، و هنر و معماری در خصوص نسبت انکارناپذیر بدن و معماری آمده‌، به بررسی سیر تحوّل صورت یافتن بدن در امر معماری و نحوه تداوم نگرش آنتروپومورفیک در این حوزه تا به امروز می‌پردازد. در این مقاله برای پاسخ به سوالات، از طریق بررسی روایت‌ها و تحلیل تفاسیر مختلف بدن در پارادایم‌های غالب زمینه، اعم از بدن «عینی» تا «پدیداری»، به بیان تحلیلی از سیر تعین بدن در امر معماری پرداخته می‌شود. نتایج تحقیقْ گویای آن است که سیر تحوّل اندیشه معماری در تقابل با شیءگونگی بدن به مباحث بدنمندی متاثر از پدیدارشناسی منجر شده و هرچند تفسیر انسان از ماهیت بدن خود در تجربه زیسته‌اش از فضا تغییر کرده‌، ولی مواجهه معماران با مقوله بدن همچنان تداوم‌دهنده نگاه آنترومورفیک اعم از ترجمان هندسی، فرمی، و عددی بدن در امر معماری است.

The Evolution of Objectifying Body in Architecture: From Anthropomorphism to the Phenomenal Body

Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of TehranThe issue of human body has always been a concern throughout the history, having gone through various interpretations, and manifesting itself in architecture in a variety of ways. Today, we criticise the onedimensional approach of designers to the body, particularly the emphasis on its objectivity, which seems to be influenced by the anthropomorphic views that attribute the human characteristics including human body to all areas of human thought and action including architecture.The present study intends to analytically reread the undeniable relationship between body and architecture, as discussed in philosophy, sociology, art, and architecture. An investigation is, therefore, made about various narratives, together with an analysis of prevalent interpretations of the body – from the ‘objective body’ to the ‘phenomenal body’ – and how they are evolved. The results show that the confrontation of architectural thought with the objectifying of the body has led to the phenomenological ‘embodiment’. However, despite shifts in the interpretation of the body through lived experience, the body continues to be viewed anthropomorphically, and translated into the geometric, the formal and the numerical.