دگرگونی جبهۀ جنوبی عمارت دیوان خانۀ کریمخانی شیراز

تغییر و دگرگونی سنت دیرپای تاریخ معماری و شهرسازی است، تاجایی‌که در بناهای عمومی حکومتی و به‌ویژه در دو قرن اخیر این تغییرات شتاب و شدت بیشتری داشته است. عمارت دیوان‌خانه کریم‌خانی شیراز ازجمله این بناهاست که در پی تغییرات در شیوه زندگی و مدیریت دو قرن اخیر دچار تحولات مستمری در کالبد، کارکرد، و معنا شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش تفسیری‌ تاریخی و تحلیلی و گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات عمیق میدانی و کتابخانه‌‌ای، به بررسی تغییرات کارکردی و کالبدی و علل آن‌ها طی دو قرن اخیر در جبهه جنوبی عمارت یادشده و بافت اطراف آن پرداخته می‌شود. این بنا در ابتدا به منظور دیوان‌خانه و عنصری مهم در زنجیره فضایی مجموعه کریم‌خان زند ساخته و پرداخته می‌شود، دیری نمی‌‌پاید که در دوران قاجاریه به تلگراف‌خانه تغییر کارکرد می‌‌دهد، سپس در دوره پهلوی به‌دنبال دگرگونی گسترده در سازمان فضایی شهر، بخش جنوبی عمارت دیوان‌خانه تغییر کالبد و ماهیت می‌یابد و به اداره پست، تلگراف و تلفن تبدیل می‌شود، بعد از انقلاب اسلامی در سال 1382 اداره پست دوره پهلوی به‌کلی تخریب و برچیده می‌شود و بازسازی تاریخی مجموعه زندی و احیای گذشته آن در دستور کار اداره میراث فرهنگی قرار می‌گیرد؛ که این امر تا کنون محقق نشده و به‌صورت ویرانه در قلب شهر باقی مانده است.

Transformation of the Southern Side of the Karim Khan’s Divankhanih in Shiraz

Changes and adaptions have a long history in architecture and urbanism, and as far as the public and government buildings of the last two centuries are concerned, these changes have been substantial and accelerating.  Among these buildings is Divankhanih, which has continually undergone changes, in response to changes in lifestyle and governance in the last two centuries, reflected in the building’s form, function and meaning. This research aims to study these changes and their under laying factors in the southern side of the building and its surrounding, using interpretivehistorical and analytical methods. After Shiraz was chosen as the capital of the Zand Dynasty, Divankhanih was built as the administration office and was an important element in the spatial organisation of the Karim Khan’s complex. With the introduction of the telegraph during the Qajar period (1858 AD), Divankhanih turned into a telegraph office. In the Pahlavi period, following modernisation and the extensive changes in the city’s spatial organisation, the southern part of the Divankhanih transformed into the city’s Post, Telegraph and Telephone Office. After the Islamic Revolution, and due the reconstruction of the historic Karim Khan Zand complex, the Pahlavi post office was completely removed, only for its ruins to remain untouched to this date.