تحلیل نقش شرکت نفتی بی پی در دگرگونی معماری و سبک زندگی در ایران

سبک زندگی ایرانی و مظهر آن معماری ایرانی طی هزاران سال تکامل یافته ولی از اواخر دوره قاجار به طور بنیادین دگرگون می‌شود. گرچه عوامل متعددی در این دگرگونی نقش داشتند اما بی‌شک یکی از مهم‌ترین عوامل فعالیت شرکت بی‌پی (مرئی‌ترین جلوه حضور امپراتوری بریتانیا در ایران) در مناطق نفت‌خیز جنوب بود. بی‌پی با مشاوره شرکت‌های معماری بریتانیایی مانند ویلسون ماسون، که پیش‌تر سابقه فعالیت در شهرهای استعماری همچون دهلی نو را داشتند، شرکت‌ شهرهایی شبه استعماری در ایران پدید آورد که هیچ ارتباطی با بافت فرهنگی خود نداشتند. همچنین، این اولین تجربه معماری کوی‌های مسکونی مدرن و زندگی شهری با الگوی غربی در ایران بود. در این پژوهش، با بهره‌گیری از راهبرد تفسیری‌ تاریخی و به شیوه پژوهش اسنادی، نقش صنعت نفت و در راس آن کمپانی بی‌پی، به‌منظور پاسخ به چیستی و چگونگی دگرگونی معماری و سبک زندگی ایرانی، مطالعه می‌شود. در این تحقیق مشخص می‌شود که فعالیت‌ کمپانی بی‌پی در سه پرده، زمینه‌ساز دگرگونی، ابتدا در شهرهای نفت‌خیز و سپس پایتخت و دیگر شهرها می‌شود. در پرده اول با تبعیض شدید در امکانات رفاهی کارکنان اروپایی و ایرانی، که نوعی تمنّای تغییر در میان ایرانی‌ها ایجاد می‌کند. در پرده دوم، از 1303ش کمپانی اقدام به مدرنیزاسیون گسترده شهرهای نفتی می‌کند. در پرده سوم، معماری و شیوه زندگی مدرن در شهرهایی همچون آبادان و مسجدسلیمان در دیگر شهرها تقلید می‌شود؛ تقلیدی که ناشی از تبلیغات فراوان است.

An Analysis of BP Oil Company’s Role in the Transformation of Architecture and Lifestyle in Iran’

Evolved over thousands of years, the Iranian lifestyle and its manifestation, namely, Iranian architecture, underwent radical transformations since the late Qajar period. Although several factors played their role in this transformation, one of the most important factors was undoubtedly the activities of BP (as the most visible manifestation of the presence of the British Empire in Iran) in the oilrich regions of the south. Advised by British architectural firms such as Wilson Mason, formerly operating in colonial cities such as Delhi, BP created quasicolonial cities in Iran that had nothing to do with their cultural context. It was also the first instance of modern residential architecture and urban life based on a Western model in Iran. Using the interpretivehistorical strategy and documentary research method, the present research examines the role of the oil industry, and above all BP, in order to answer what and how the Iranian architecture and lifestyle changed. It shows that the activity of BP paved the way for transformation in three steps. In the first step, the welfare facilities prompted discrimination between European and Iranian employees, and with it a desire for change among Iranians. In the second step, from 1925, the company started extensive modernisation of oil cities. In the third step, the modern architecture and lifestyle of cities such as Abadan and Masjed Soleyman were imitated in other cities, which proceeded through widespread propaganda.