تعامل جنسیت و فضا در بازار تهران موردپژوهی: فضاهای سبزهمیدان و مشیرخلوت

تعداد زنان در فضاهای شهری تهران افزایش یافته و کیفیت حضور ایشان نیز با گذشته متفاوت شده است؛ اما پژوهشگران طراحی شهری ایران کمتر نگاهی کیفی به نحوة تعامل زنان با جنبه‌های کالبدی فضاهای شهری تهران داشته‌اند. محدودة‌ شمالی بازار تهران از جمله فضاهایی است که در آن دگرگونی در کمیت و کیفیت حضور زنان به چشم می‌خورد. هدف از پژوهش حاضر دریافت این است که چگونه محیط کالبدی و فعالیت‌های جاری در فضا بر حضور زنان در فضاهای بازار تاثیر می‌گذارد و از آن اثر می‌پذیرد. به این منظور با تکنیک‌های مشاهدة مشارکتی و مصاحبه‌های عمیقْ بازتولید متقابل جنسیت و فضا در دو فضای سبزه‌میدان و مشیرخلوت بازار تهران مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ویژگی‌های این دو فضا جنبه‌هایی از حضور زنان در محیط را محدود می‌کند و ایشان را به حاشیه می‌راند. علی‌رغم افزایش تعداد زنان در این دو فضای بازار، همچنان این مردان هستند که نقش پررنگ‌تری در بازتولید محیط کالبدی دارند. سبزه‌میدان و مشیرخلوت فضاهایی جنسیت‌دار شده‌اند و به شکل متعادلی مورد استفادة زنان و مردان نیستند. درعین‌حال فضای سبزه‌میدان که هم از نظر کالبدی و هم از نظر فعالیت‌های حاشیة آن (مثل آبمیوه‌فروشی و اغذیه‌فروشی‌ها) امکان بیشتری برای شکل‌گیری فعالیت‌های اختیاری و اجتماعی در عرصة عمومی دارد، به زن‌ها این امکان را می‌بخشد که اولاً در فضا با اهدافی غیر ضروری حضور یابند و ثانیاً با استفادة خلاقانه از فضاها در بازتولید محیط کالبدی نقش فعال‌تری داشته باشند