مطالعۀ تطبیقی تفاوت ادراک عدالت در فضاهای جغرافیایی متفاوت در محلات برخوردار و غیربرخوردار شهر تهران نمونۀ مطالعاتی: محلۀ الهیه و شهرک ولی‌عصر

شهر تهران، پایتخت ایران، از دهه های گذشته دچار نوعی نابرابری در نظام توزیع خدمات و جدایی گزینی اقشار و طبقات مختلف اقتصادی شده است. بر این اساس ساکنان شمال تهران عمدتاً پردرآمد هستند و دسترسی بیشتری به بسیاری از خدمات و تجهیزات شهری دارند. این در حالی است که ساکنان جنوب تهران عمدتاً درآمد کمتری دارند و از نظر دسترسی به خدمات نیز محروم تر محسوب می شوند. این نابرابری و نظام دوقطبی در قیمت زمین های شمال و جنوب تهران نیز قابل مقایسه است. بااین حال به نظر نمی رسد که تفاوت شاخص های عینی نظیر خدمات، فضای سبز، و درآمد بیشتر منجر به تفاوت در شاخص های ذهنی شده باشد. به بیان دیگر فرضیۀ این مقاله این است که «ساکنان محلات برخوردار شهر تهران از نظر ذهنی بیشتر از ساکنان محلات کمتر برخوردار احساس عدالت نمی کنند». بنا بر این مطالعۀ حاضر بیشتر متوجه سنجش ادراک ذهنی شهروندان تهرانی از عدالت است. به منظور اثبات این فرضیه، در این مقاله در ابتدا، با استناد به مبانی نظری و پیمایش های انجام شده، مفهوم و معیارهای مورد ادراک شهروندان تهرانی از عدالت تبیین می شود و سپس پاسخ این پرسش پیگیری می شود: از نظر شهروندان ساکن در مناطق مختلف تهران شاخص های عدالت در شهر تهران به ترتیب چیستند؟ به بیان دیگر، هدف این تحقیق، تبیین دیدگاه شهروندان ساکن در شهر تهران در خصوص وضعیت شاخص های عدالت است.<بر اساس مطالعات، شهروندان تهرانی عدالت را از طریق چهار معیار کاهش فاصلۀ فقیر و غنی، کمک دولت به فقرا، اجرای قانون، و نبود فساد می سنجند. بر این مبنا، در مقالۀ حاضر، با استناد به پیمایش های انجام شده، این معیارها در دو محلۀ الهیه و شهرک ولی عصر بررسی می شود. بررسی نشان می دهد که این دو محله از نظر برخورداری از خدمات شهری، قیمت زمین، و شاخص های عینی تفاوت محسوس و معناداری دارند. محلۀ الهیه وضعیت به مراتب مطلوب تری از شهرک ولی عصر دارد. بااین حال، از نظر ادراک عدالت، تفاوت معناداری میان دو منطقه نیست؛ به بیان دیگر حتی در محله ای، با امکانات فیزیکی زیاد، احساس عدالت بیشتر از مناطق کمتر برخوردار نیست، همچنین شهروندان ساکن شهر تهران (در هر دو محلۀ مورد بررسی) از وضعیت همۀ معیارهای این پیمایش ناراضی هستند. بیشترین میزان نارضایتی از معیار فاصلۀ فقیر و غنی در شهر تهران است. سطح رضایت از هر یک از معیارها در دو محلۀ یادشده عموماً بین نسبتاً مخالف و کاملاً مخالف است. درنهایت نتیجه گیری می شود که برای ارتقای احساس عدالت در میان شهروندان راهکارهای کالبدی صرف و اتکا به افزایش خدمات شهری نتوانسته پاسخ گو باشد.