تبیین اصول و مبانی طراحیِ سیستم های روشنایی در فضاهای تاریخی

گرچه بیش از نیم‌قرن از آغاز حفاظت و مرمت علمی بناهای تاریخی کشورمان می‌گذرد، به دلیل کم‌توجهی نسبت به موضوع تخصصی روشنایی و نورپردازی بناهای تاریخی، کمتر می‌توان شاهد اجرای روشنایی مناسب در فضاهای تاریخی بود و معمولاً این مهم با استفاده از روش‌های متفاوت و به صورت سلیقه‌ای انجام می‌پذیرد. در بهترین حالت ممکن، این عملیات به دست مهندسان برق و بدون آگاهی از ارزش فضاهای تاریخی، تنها در حد روشن کردن فضا اجرا می‌گردد. از این رو آشنایی با طراحی روشنایی و تسلط بر تشخیص مزایا و معایب تجهیزات نوری و انتخاب صحیح آن‌ها، به منظور حفظ میراث تاریخی، اهمیت ویژه‌ای دارد و برای دستیابی به نتایج لازم باید طراحی روشنایی مبتنی بر اصول و استانداردهای تعریف‌شده‌ای اجرا و از الزامات روند کاری یک پروژه مرمتی محسوب گردد. حال این سوال پیش روست که در طراحی و اجرای روشنایی در ابنیه تاریخی رعایت چه اصولی ضروری است؟ پژوهش حاضر به انشای اصول و توصیه‌های قطعی در این زمینه پرداخته ‌است. به این منظور، با اتکا به دانش فیزیک نور و ویژگی‌های ساختاری و فضایی معماری سنتی ایرانی و همچنین رعایت دستورالعمل‌ها و ضوابط حفاظتی، اصول اولیه طراحی روشنایی در فضاهای تاریخی تحلیل و دسته‌بندی گردیده است. روش کار در این نوشتار توصیفی‌ تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهده‌ای است. درحقیقت یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که برای دستیابی به روشنایی مناسب در فضاهای تاریخی به چهار مرحله مطالعات، طراحی، اجرا، و نگهداری توجه می‌شود که هر مرحله خود بر اصولی مبتنی است.