ارزیابی برنامه درسی پنهان رشته معماری بر اساس اخلاق اسلامی

شناسایی برنامه درسی پنهان پیامد نگاه عمیق به لایه‌های زیرین آموزش و یادگیری است، که خود دارای تنوع، پیچیدگی، و ابعاد پیدا و پنهان فراوانی است. هدف از این پژوهشْ واکاوی و شناسایی مولفه‌های مهم و پربسامد برنامه درسی پنهان رشته معماری و بررسی امکان ارتقای آن‌ها با استفاده از مفاهیم اخلاق عملی اسلام است. در انجام پژوهش حاضر از دو روش پژوهشی استفاده شد. ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، 25 مورد از پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه برنامه درسی پنهان در رشته معماری به منزله نمونه پژوهشی شناسایی و تحلیل شدند. این بررسی به کشف پنج مولفه پر بسامد برنامه درسی پنهان معماری، مشتمل بر «سلسله‌مراتب قدرت»، «رقابت ناسالم»، «ابهام و رمزآلودگی روند آموزش‌های مدرس»، «واقعی نبودن طرح‌های معماری»، و «رجحان محصول بصری اثر نهایی بر فرایند طراحی» انجامید. سپس با استفاده از روش توصیفی‌ تحلیلی به تبیین و ارزیابی این مولفه‌ها، بر اساس معیار ساحات پنج‌گانه وجودی انسان پرداخته شد. این ساحات برگرفته از نظام اخلاقی اسلام و مشتمل بر سه ساحت درونی «عقاید و باورها»، «احساسات و عواطف»، و «اراده و خواست» و دو ساحت بیرونی «گفتار» و «کردار» هستند. نتایج پژوهش نشان داد که براساس نظام اخلاقی اسلام، راهکارهایی عملی برای هر سه گروه تعامل‌کنندگان ( دانشجو، مدرس، و کارکنان) در فضای آموزشی قابل طرح است که با پیاده کردن آن‌ها زمینه اصلاح و ارتقای سطح اخلاقی مولفه‌های برنامه درسی پنهان فراهم می‌شود.