نقش «منظر روزانه» در کیفیت فضاهای شهری مورد پژوهی: مسیر خوابگاه کوی دختران در دانشگاه شهید بهشتی

طبیعت و محیط به مثابه الگو و پناهگاهی برای انسان، همواره منبع الهام و به‌ویژه ارضاکننده حس زیبایی و پاسخ‌گوی بسیاری از نیازهای زندگی بوده است. «منظر روزانه» نیز، که دربردارنده بسیاری از ویژگی‌های محیط طبیعی است، در مقیاس‌های گوناگون زمینه‌ساز ارتباط انسان و درک شرایط و عناصر پیرامون او می‌شود. به‌علاوه، منظر روزانه و جنبه‌های متفاوت آن در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون بر تعاملات و فعالیت‌های روزمره مردم تاثیر‌ می‌گذارد و در شکل‌گیری و شناخت بیشتر فرایندهای اجتماعی و مخصوصاً ساختارها و عناصر منظر نقش به‌شدت مهمی دارد. بر اساس مطالعات، با وجود اهمیت ویژگی مناظری که همه‌روزه در معرض فعالیت‌ها و روند زندگی مردم در فضاهای شهری است؛ اما، آن‌گونه که شایسته است، به اهمیت و نقش این مناظر روزانه در کیفیت‌بخشی و چگونگی شرایط زندگی شهری توجه نمی‌شود. میزان توجه متخصصان برنامه‌ریزی و طراحی، که در تعامل بیشتر با منظر و فضاهای باز و سبز شهری هستند، نیز مورد سوال است. از آنجا که رابطه مطلوب و معنی‌دار میان مردم و محیط طبیعی و منظر در فعالیت‌های روزانه زندگی همانند گذشته نیست، هدف در این پژوهش تبیین مفهوم و جنبه‌های اصلی منظر روزانه و تاثیر آن بر ادراک انسانی از دیدگاه معماری منظر است و برای ارزیابی بصری منظر روزانه، مورد پژوهی بخشی از مسیر تردد دانشجویان در محدوده خوابگاه کوی دختران دانشگاه شهید ‌بهشتی تعیین شد.بر اساس روش ترکیبی کیفی و کمی، برای شناسایی خصوصیات منظر و به طور خاص سنجش ویژگی‌های منظر روزانه، با تکیه بر نظریه‌های متخصصان و صاحب‌نظران رشته، تصویر ذهنی 40 نفر از دانشجویان دختر ساکن خوابگاه، مخاطبین اصلی منظر روزانه در این مکان، ارزیابی شد. بدین ترتیب، داده‌های حاصل از پیمایش میدانی جامعه مورد مطالعه نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌های پژوهش، ضمن مشخص کردن برخی جنبه‌های مهم منظر روزانه و تدقیق ویژگی‌های ادراک آن، نشان داد که برای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی مولفه‌های کیفی خوانایی با ضریب اهمیت 0/25105، پیچیدگی با ضریب اهمیت 0/25025، پیوستگی با ضریب اهمیت 0/25020، و رمز و راز با ضریب اهمیت 0/24848 به ترتیب بیشترین اولویت را در میان افراد مورد آزمون دارند. بدیهی است که نتایج پژوهش، با تعیین اولویت‌های استفاده‌کنندگان در مولفه‌های منظر روزانه و در زمینه فعالیت‌های معماری، معماری منظر، و طراحی شهری، می‌تواند به توسعه و تعمیم اهداف کیفی و کمی محیطی در فرایند برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای شهری کمک کند.