چارچوب معیشت پایدار: راهبردى براى بقا و ارتقاى خانوار در سکونتگا ه هاى غیررسمى

اسکان غیررسمى از جمله چالش هاى اساسى مدیریت شهرى در سطح جهان، به ویژه در جوامع در حال توسعه است. خصوصیات و علل تکوین و گسترش این پدیده از یک کشور به کشور دیگر و حتى در درون یک کشور از یک مکان جغرافیایى به مکان دیگر متفاوت است. رویکردهاى مواجهه با این پدیده از نادیده گرفتن تا ریشه کن کردن و نهایتاً ارتقا و توانمندسازى متفاوت است. تقریباً از دهه 1320 ش کشور و مدیریت شهرى در ایران، با این پدیده به شکل جدید مواجه بوده و به فراخور درک مسئولین شهرى از آن، نوع برخورد از تخریب تا بهسازى و توانمندسازى ساکنان متفاوت بوده است. تصویب سند ملى توانمندسازى و سامان دهى اسکان غیررسمى در اوایل دهه 1380 نقطه عطفى در رویکرد سازنده نسبت به این مسئله بوده و پس از آن اقدامات بهسازى، سامان دهى کالبدى به روند رو به رشدى رسیده و دستاوردهاى مثبتى داشته است؛ لیکن رویکردهاى حاضر در برخورد با اسکان غیررسمى در زمینه هاى مختلف اجتماعى و اقتصادى کاستى هایى دارد. چارچوب معیشت پایدار، با نگاه همه جانبه به چگونگى بقا و معیشت ساکنان سکونتگاه هاى فقرزده، رویکردى مناسب براى پوشش این کاستى ها، به منظور توانمندسازى و ارتقاى اجتماعى و اقتصادى خانوارها، است. روش این تحقیق توصیفى  تحلیلى و براى گردآورى اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه اى و میدانى بهره گرفته شده است. در روش میدانى علاوه بر تکمیل پرسش نامه (با استفاده از نمونه گیرى سیستماتیک یا منظم)، به منظور عمق بخشى به اطلاعات به دست آمده با 20 نفر از سرپرست خانوارها براى ترسیم حقایقى از داستان هاى زندگى آن ها مصاحبه عمیق صورت گرفته است. در مقاله حاضر، بر اساس چارچوب معیشت پایدار، دارایی هاى ساکنان محله اسلا م آباد (نمونه مورد بررسى) سنجش شد که نتایج حاصله بیانگر آن بود که میزان دارایى و سرمایه ساکنان این محله در زمینه هاى مختلف انسانى، مالى، فیزیکى، طبیعى، اجتماعى، و سیاسى برابر نیست و به دلیل آسیب پذیرى در زمینه هاى مختلف (قانونى، فرایندى، ضعف مدیریت شهرى، آگاهى و اطلاع کم ساکنین) از میزان این دارایی ها نیزکاسته شده است. نگارندگان در این نوشتار با نگاه چندجانبه به زندگى ساکنین این محله به این نتیجه رسیدند که براى خروج ساکنین از چرخه فقر و توانمندسازى آنها، تنها نمی توان با توجه به یک بعد از زندگى موفق بود و باید به دارایى و آسیب پذیرى آ نها از زوایاى مختلف انسانى، مالى، فیزیکى، وتوجه شود و در پایان براى کاهش زمینه هاى آسیب پذیرى و افزایش سرمایه ها و دارایی هاى ساکنان این محله، به منظور توانمندسازى ایشان، پیشنهاداتى در ابعاد مختلف بیان شده است.