پژوهش براى طراحى در رشته معمارى منظر ارزیابى تجربه طراحى در « کارگاه طرح منظر »

رشته دانشگاهیِ معماری منظر حدود دو دهه سابقه فعالیت آموزشی و پژوهشی در ایران دارد و نیازمند رشد بستر نظری و عملی و بومی سازی علمی در کشور است. طراحی منظر نیز، که محور اصلی فعالیت های آموزشی و حرفه ای این رشته محسوب میشود، مستلزم گسترش مفاهیم، روشها، و ابزار تخصصی و پژوهش محوری است. یک رویکرد پژوهشی در کارگاه طراحی، شناختن اولویت های دانشجویان در انتخاب «مولدهای اولیه تاثیرگذار بر خلق طرح مایه در فرایند طراحی» است، که به جهت گیری رویکردهای آموزشی، «پژوهش برای انجام طراحی»، و «پژوهش از طریق طراحی» کمک میکند. در این مقاله، با هدف تبیین ارزش های تاثیرگذار بر طراحی منظر و با تکیه بر تحلیل محتوای ادبیات متاخر معماری منظر، به این پرسشها پاسخ داده میشود: مولدهای اولیه برای خلق طرح مایه کدام هستند؟ و کدامیک را باید در اولویت های آموزشی و پژوهشی «کارگاه طراحی منظر 1» تعریف کرد؟ ابتدا با تکیه بر یک تجربه طراحی مشترک در درس «طراحی منظر 1» در دو دانشگاه شهید بهشتی و بین المللی امام خمینی(ره) سعی شد تا از دانشجویانی، که آن درس را سپری کرده اند، در خصوص اولویت بندی مولدهای اولیه در «کارگاه طراحی منظر 1» نظرسنجی گردد. سپس پیمایش زمینه یابی، از طریق بازبینی طرحمایه ها، ارسال پرسشنامه به ایمیل دانشجویان، و تحلیل پاسخها به روش آمار توصیفی و با کمک نرم افزار «اس پی اس اس» انجام شد. نتایج نشان داد که، از میان عوامل «ارزش های بوم شناختی»، «ارزش های زیبایی شناختی»، «ارزشهای اجتماعی فرهنگی»، «مقیاس طرح»، و «مطالعه الگوهای محلی و مصادیق نمونه موردی»، توجه به «مقیاس طراحی» و «ارزش های بوم شناختی» به منزله مولد اولیه، در نظر دانشجویان اهمیت بیشتری دارند. مطابق نتایج، بهرغم اهمیت عوامل فوق در نظر پاسخ دهنده ها (در زمان انجام تمرین «طرح 1»)، به دلیل فقدان آشنایی کافی با مولدهای اولیه نامبرده، تصمیم گیری دانشجویان بیشتر متکی بر مهارت فردی بوده است. یافته های نظرسنجی بر اهمیت تعریف ابعاد ماهوی معماری منظر در «کارگاه طرح 1» دلالت دارد. در بیشتر پاسخها (62٪) بر ضرورت به کارگیری مفاهیم پایه و اصول محتوایی تاثیرگذار بر طراحی، در پروژهای کوچک مقیاس و قابل درک برای نوآموزان طراحی منظر تاکید شده بود. مطابق یافته ها، در «کارگاه طراحی منظر 1»، به ترتیب باید بر آموزش مفاهیم پایه و اصول بوم شناسی منظر، مفاهیم اجتماعی فرهنگی، و اصول زیبایی شناسی تاکید گردد و به منظور تبیین مفاهیم و اصول فوق، به مثابه مولد اولیه، به هنگام طراحی و کاربرد آنها در خلق طرح مایه، پژوهش های عملی انجام شود.