مقاله علمی – پژوهشی:‌ تغییرات ریختی و روابط طول- وزن در جمعیت‌‌های شگ‌‌ماهی (alosa braschnikowi (borodin, 1904 حوضه جنوبی دریای خزر

شناسایی جمعیت‌‌ها از طریق صفات ریختی تمایزدهنده از اهمیت بالایی در برنامه‌‌های حفاظت و مدیریت شیلاتی برخوردار است. در تحقیق حاضر تغییرات مورفولوژیک شگ‌‌ماهی alosa braschnikowi با استفاده از 31 صفت مورفومتریک در حوضه خزر جنوبی در سه استان گیلان، مازندران و گلستان در زمستان 1399 مورد بررسی قرار گرفت. میانگین (± انحراف معیار) طول استاندارد در مناطق انزلی، میانکاله و ساری به‌ترتیب 38/4±73/231، 32/3±93/200 و 14/4±52/231 میلی‌‌متر بود. نتایج به‌دست آمده از آزمون آنالیز واریانس یک‌‌طرفه در 17 مورد از صفات زیست‌‌سنجی شده اختلاف معنی‌داری نشان داد (05/0p<). نتایج آزمون تجزیه به مولفه‌‌های اصلی نیز نشان داد که مناطق مورد بررسی در 9 مولفه از یکدیگر قابل تمایز هستند به‌طوری‌که عمده تغییرات در مولفه اول در ناحیه سر و در مولفه دوم در ناحیه باله‌‌های سینه‌‌ای و پشتی مشاهده گردید. بررسی الگوی رشد در شگ‌‌ماهی a.braschnikowi نشان داد که مناطق انزلی (78/2b=) و ساری (61/2b=) دارای الگوی رشد آلومتریک منفی و منطقه میانکاله (12/3b=) دارای الگوی رشد از نوع آلومتریک مثبت هستند. همچنین بررسی ضریب چاقی نشان داد که شرایط تغذیه در مناطق انزلی (10/1cf=) و میانکاله (09/1cf=) نسبت به منطقه ساری (71/0cf=) بهتر بود. خوشه‌‌بندی مناطق بر اساس خصوصیات مورفولوژیک نیز نشان داد، حداقل دو جمعیت مجزا از شگ‌‌ماهی a. braschnikowi در مناطق مورد بررسی از حوضه خزر جنوبی وجود دارد. با توجه به یکسان بودن فصل نمونه‌‌برداری و نوع نمونه‌‌برداری، به‌نظر می‌‌رسد که خصوصیات زیست‌محیطی در هر منطقه باعث ایجاد تنوع مورفولوژیک بالا در مناطق مورد بررسی باشد، هرچند این موضوع نیاز به بررسی‌‌های مولکولی نیز دارد. با توجه به تغییرات ریختی در جنس alosa در دریای خزر، پیشنهاد می‌گردد تا در مطالعات آتی از روش‌‌های تجزیه‌وتحلیل مبتنی بر یادگیری ماشین نیز استفاده گردد.

morphometric variations and length-weight relationships of the caspian marine shad (alosa braschnikowi borodin, 1904) populations across the southern basin of the caspian sea

fish population segregation through diagnostic morphometric traits has a great importance in fish conservation and fisheries management programs. in the current study, morphometric variations of 31 morphometric characteristics of alosa braschnikowi was investigated in the southern caspian sea in three provinces including guilan, mazandaran and golestan, during winter 2021. the average standard length (±sd) was 231.73±4.38, 231.52±4.14 and 200.93±32 in guilan, mazandaran and golestan, respectively. the results obtained from the one-way anova showed a significant difference (p<0.05) in 17 out of 31 morphometric traits. the pca showed that the investigated areas can be distinguished through nine components, so that the main changes in the first component (pc1) are in the head area while variations in the pectoral and dorsal fins were identified as important through the second component (pc2). investigating the growth pattern of a. braschnikowi illustrated a negative allometric growth for anzali (b=2.78) and sari (b=2.61) regions while miankaleh (b=3.12) had a positive allometric growth pattern. furthermore, condition factors estimation revealed a better nutritional condition in anzali (cf=1.10) and miankaleh (cf=1.09) compared to sari region (cf=0.71). morphometric-based clustering showed that there are at least two separate populations of a. braschnikowi in the studied areas of the southern caspian sea. due to the evenness in sampling season and way of sampling, it seems that the environmental features in each region have caused the ensuing high morphological diversity in a. braschnikowi, however, investigations through molecular methods are needed for this claim. considering the high rate of morphometric variations in alosa genus in the caspian sea, the usage of machine-learning based analytical methods is highly recommended for future studies.