مقاله علمی – پژوهشی:‌ بازارسنجی ماهیان تجاری دریایی استان خوزستان بر پایه رتبه‌بندی مطلوبیت: رویکردی نوین و روش‌‌مند

پژوهش پیش‌‌رو با هدف گردآوری و وزن‌‌دهی معیارهای اثرگذار بر مطلوبیت ماهیان و ارائه یک رتبه‌‌بندی منسجم و قابل استناد برای ماهیان تجاری دریایی استان خوزستان انجام شده است. برای شناسایی معیارها از مصاحبه‌‌های نیمه ساختارمند به روش دلفی با 15 نفر از صاحب نظران استفاده شد. سپس اولویت‌بندی معیارها و غربال‌سازی زیرمعیارها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) انجام شد. به منظور رتبه‌‌بندی مطلوبیت ماهیان برای مصرف‌‌کنندگان، از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و روایی و پایایی پرسشنامه به روش‌‌های معمول تایید گردید. نرم افزار‌‌های آماری expert choice و spss برای تحلیل داده‌‌های استخراجی از 181 پرسشنامه تکمیل شده، مورد استفاده قرار گرفتند. معیارهایی نظیر طعم و خوش خوراکی (وزن نسبی = 0.209)، کیفیت پخت (0.165)، تراکم و سختی خار (0.165)، نسبت دورریز (0.153) و قیمت (0.114)، مهم‌ترین عوامل مطلوب بودن ماهیان دریایی خوزستان از دیدگاه خبرگان هستند. گونه‌‌های راشگو (eleutheronema tetradactylum) (وزن مطلق = 0.379)، شوریده (otolithes ruber) (0.368)، صبیتی (sparidentex hasta) (0.364)، هامور معمولی (epinephelus coioides) (0.362)، حلوا سفید (pampus argenteus) (0.360)، میش ماهی (argyrosomus hololepidotus) (0.353)، خنوی خاکستری (diagramma pictum) (0.353)، شهری معمولی (lethrinus nebulosus) (0.351)، سرخوی معمولی (lutjanus johnii) (0.351) و شیر (scomberomorus commerson) (0.350) به‌ترتیب به عنوان برترین گزینه‌‌ها از نظر معیارهای طبخ، آماده‌سازی و پیش از آماده سازی، شناخته شدند که از نظر مصرف کنندگان مطلوبیت بیشتری دارند. یافته‌‌های این پژوهش می‌‌تواند برای نهادهای برنامه‌‌ریز در توزیع و فروش آبزیان نظیر سازمان شیلات ایران راهگشا بوده و امید است نتایج برای تولید، شکوفایی اقتصادی و نقشه راه صیادی در زمینه تنظیم بازارهای داخلی موثر باشد.

market research on commercial marine fish in khuzestan province based on desirability ranking: an innovative methodological approach

the present research was conducted to collect and weigh the criteria affecting the desirability of fish and to provide a coherent and citation ranking for commercial marine fish in khuzestan province. semi-structured delphi interviews with 15 experts were used to identify the criteria. the criteria were prioritized and the sub-criteria were screened using the analytic hierarchy process (ahp) method. a researcher-made questionnaire was used to rank the desirability of fish for consumers and the validity and reliability of the questionnaire were confirmed by conventional methods. expert choice and spss statistical softwares were used to analyze the data extracted from 181 completed questionnaires. criteria such as taste and palatability (local weight = 0.209), cooking quality (0.165), thorn density and hardness (0.165), discards ratio (0.153), and price (0.114) are the most striking desirable factors of marine fish in khuzestan is from the point of view of experts. fish species including four-finger threadfin (eleutheronema tetradactylum) (overall weight = 0.379), tiger tooth croaker (otolithes ruber) (0.368), sobaity seabream (sparidentex hasta) (0.364), orange-spotted grouper (epinephelus coioides) (0.362), silver pomfret (pampus argenteus) (0.360), southern meager (argyrosomus hololepidotus) (0.353), gray sweetlips (diagramma pictum) (0.353), spangled emperor (lethrinus nebulosus) (0.351), john’s snapper (lutjanus johnii) (0.351), and narrow-barred mackerel (scomberomorus commerson) (0.350) were known as the best options in terms of cooking, preparation, and pre-preparation criteria, respectively, which are more desirable to consumers. the findings of this study can be beneficial for the organizations relevant in the distribution and trade of aquatic animals, such as the iran fisheries organization and it is hoped that the results will be fruitful for production, economic prosperity, and the fishing road map in line with the regulation of domestic markets.