شناسایی مهمترین صفات اقتصادی در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر (salmo trutta caspius) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp)

در تحقیق حاضر، برای تعیین مهمترین صفات در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر، از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده و برای انجام آن دو پرسشنامه در دو مرحله تهیه شد. پرسشنامه اول به 43 مرکز تکثیر و پرورش ماهی آزاد دریای خزر ارسال گردید تا بر اساس تشخیص و تجربه کاری خود از بین 15 صفت اقتصادی آزاد ماهیان، شش صفت اولویت دار در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد خزر را انتخاب نمایند که از 43 مزرعه، 26 پرسشنامه تکمیل و دریافت شد. برای ادامه کار و تدوین پرسشنامه دوم شش صفت، ضریب رشد دمایی، ضریب تبدیل غذایی، تاخیر در بلوغ جنسی، بازماندگی، درصد فیله و رنگ قرمزی فیله انتخاب شدند. در پرسشنامه دوم، مطابق دستورالعمل، 15 پرسش مقایسه جفتی بین شش صفتی که فراسنجه‌های ژنتیکی آنها قبلاً در مقالات محاسبه شده بود، تدوین شد. پرسشنامه دوم برای 26 نفر که قبلاً پرسشنامه اول را تکمیل کرده بودند، ارسال شد و از آنها خواسته شد که این پانزده مقایسه را با در نظر گرفتن میزان بهبود ژنتیکی صفاتی که منجر به سود بیشتر خواهد شد، انجام دهند. از 26 مزرعه در فاز دوم تعداد 21 مزرعه‌دار (81%) مقایسه های جفتی را انجام دادند. برای تجزیه و تحلیل آماری از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) جهت محاسبه ارزش ترجیح انفرادی استفاده گردید. وکتور ارزش های ترجیح انفرادی و نرخ ناسازگاری[1] با استفاده از نرم افزار سوپردسیژن[2] محاسبه شد. هنگامی که نرخ ناسازگاری کمتر از 1/0 می شود، نتایج حاصله قابل اطمینان خواهد بود. مقادیر نرخ ناسازگاری بعد از اصلاح ماتریس های ترجیح انفرادی که نرخ ناسازگاری بالای 1/0 داشتند، در دامنه 0/027220/10765 تغییر کرد. مقایسه مقادیر میانه اولویت های نرمال شده ترجیح انفرادی برای بهبود ژنتیکی صفات مهم اقتصادی ماهی آزاد دریای خزر که از روش ahp بدست آمد، نشان داد که در هر دو حالت قبل و بعد از تصحیح ماتریس ها، بیشترین میزان ترجیح برای دو صفت ماندگاری (0/252و 0/191) و ضریب تبدیل غذایی (0/201و 0/275) بود. صفت تاخیر در بلوغ جنسی (0/152 و 0/142) در هر دو حالت رتبه سوم را کسب کرد. همچنین پس از تصحیح ماتریس ها صفت ضریب رشد دمایی (0/112 و 0/133) در جایگاه چهارم و صفات درصد فیله (0/132 و 0/094) و قرمزی گوشت (0/073 و 0/057) در اولویت‌های بعدی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق در تدوین برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر به عنوان گونه ارزشمند بومی جهت توسعه آبزی‌پروری کاربرد دارد.

Identification of important economic traits in Caspian Sea trout (Salmo trutta caspius) breeding plan using Analytical Hierarchy Process

In present study, Analytical Hierarchy Process method was used for determining most important traits in the breeding program of Caspian Sea trout and two questionnaires were prepared in two stages. The first questionnaire was sent to the 43 Caspian Sea trout farms that were previously identified. In this questionnaire, farmers based on their knowledge and experience were asked to select and rank the six most preferred out of 15 economic traits that they should be included in genetic improvement of this species in the breeding objectives with the aim of making more profit on their aquaculture. In this phase, 26 completed questionnaires were received. Six selective traits for compiling second questionnaire were determined as: Thermal growth coefficient (TGC), Feed Conversion Ratio (FCR), Late maturation, Survival at harvest, Fillet percentage and Flesh color (redness).According to analytical instruction, 15 pairwise comparison questions were constructed which genetic parameters based on previous studies. The second questionnaire was sent to 26 farmers who had completed the first questionnaire.Finally, 21 farmers (81%) completed pairwise comparisons. The Analytical Hierarchy Process was used to estimate the vector of individual preference values and Inconsistency Ratio using Super Decisions software. A judgment is commonly reliable when Inconsistency Ratio is less than 0.10. After modification of the matrix of 19 observation that have Inconsistency Ratio<0.1 , the final ranged from 0.107 to 0.027. The median of the preferences obtained from AHP showed in both cases, before and after correction of Inconsistency Ratio, the highest preferences of genetic improvement were for survival (0.252,0.191) and FCR (0.201,0.275). Late maturation (0.152,0.142) was third in both cases. Also, after correction of the matrixes, TGC (0.112, 0.133) was fourth and the percentage of fillets (0.132 , 0.094) and Flesh redness (0.073, 0.057) were in the end of ranking. The results of present research can be used in the national breeding program of the Caspian Sea trout as a unique endemic species for development of aquaculture industries.