مکان‌یابی مولفه‌های موثر بر کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت شیرامین و بررسی شاخص اشباع شدگی آن

به دلیل قرارگیری ایران در منطقه خشک و نیمه خشک توجه به منابع آب ضروری به‌نظر می‌رسد. در این میان توجه به منابع آب زیرزمینی به‌دلیل ماهیت پنهان و نیز هزینه‌های استخراج و نیز پایش کمی و کیفی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌دلیل اهمیت موضوع منابع آب در منطقه دریاچه ارومیه به بررسی کیفی آب زیرزمینی در یکی از آبخوان‌های مجاور این دریاچه پرداخته شده است. به‌علت نیاز روزانه انسان به آب جهت مصرف شرب، کشاورزی، صنعت و بهداشت اهمیت ویژه آن به وضوح قابل لمس است. منطقه شیرامین با دارا بودن آبخوانی به مساحت تقریبی 34 کیلومترمربع یکی از دشت‌های حاشیه دریاچه ارومیه است. به‌منظور بررسی آب‌های زیرزمینی منطقه شیرامین از 18 نقطه از سراسر دشت، با در نظر گرفتن بهترین توزیع، نمونه‌ها جمع‌آوری و برای 12 پارامتر آنالیز شدند. در این پژوهش از روش تحلیل چندمتغیره آماری (تحلیل مولفه‌های اصلی و نمره عاملی) با تلفیق gis و شاخص اشباع شدگی استفاده شد. اعمال تحلیل مولفه‌های اصلی منجر به استخراج چهار عامل شد. مولفه اول ناشی از تاثیر سازندهای کربناته، مولفه دوم ناشی از تغذیه آب باران، مولفه سوم ناشی از تاثیر سولفات و فلوراید و مولفه چهارم به‌علت بار عاملی بالا برای نیترات ناشی از فعالیت‌های بشری است. درون‌یابی نمره‌های عاملی با gis نشانی داده که بیشترین مساحت نمره‌های عاملی مثبت مربوط به مولفه اول بوده و از مولفه اول به ترتیب به سمت مولفه چهارم مساحت نمره‌های عاملی مثبت پوشش داده شده کاهش یافته است. به‌طور کلی عواملی همانند کاهش بارش، افزایش برداشت و فعالیت‌های شدید کشاورزی باعث افت کیفیت آب منطقه شیرامین شده است، به‌طوری که نمونه‌های بالادست و انتهای دشت به‌ترتیب دارای شاخص اشباع‌ شدگی مثبت‌تر از نظر سنگ‌های کربناته و هالیت بود.

Locating Parameters Affecting Groundwater Resources Quality at the Shiramin Plain and Assessment of their Saturation Indices

Located in an arid/semiarid region, Iran calls for special attention to its water resources. More importance should, however, be attached to the groundwater resources due to their hidden nature and the excessive costs associated with their extraction as well as qualitative and quantitative monitoring. Due to the significance of the water resources for activities in the neighborhood of the Urumia Lake, the present study was designed to conduct a qualitative investigation of an aquifer in the area adjacent to the lake. Teh importance of water is especially foregrounded by the increasing daily human demands for drinking, irrigation, industrial activities, and home use. Shiramin area has an aquifer of approximately 34 square kilometers in area and is one of the plains bordering the Urmia Lake. The groundwater resources in Shiramin plain were evaluated by collecting samples from 18 points well distributed across the plain and subjected to analysis to determine 12 water quality parameters. A multivariate statistical analysis (namely, principal components analysis and factor score) was used and GIS and saturation index were also integrated. Four components were extracted as a result of applying Principal Components Analysis, one resulting from the impact of carbonate formations, one caused by water recharge, one due to the effects of sulfate and fluoride, and the fourth one due to the high factor loading of nitrate caused by human activities. Interpolation of the factor scores with GIS showed that the greatest area with positive factor scores was related to the first component and that the area covered by positive factor scores reduced moving from the first to the fourth component. Generally speaking, such factors as reduced rainfall, increased water extraction, and intensive agricultural activity accounted for the degradation observed in the water quality in Shiramin area so that samples collected upstream the plain and those from the plain end exhibited more positive values of saturation index with respect to their carbonate and halite rocks.