ارزیابی اقتصادی و ‌محیط‌زیستی تولید آب آشامیدنی با رویکرد شیرین‌سازی آبهای کویری حاشیه پلایا (مطالعه موردی: بجستان- ایران مرکزی)

تامین آب آشامیدنی مناسب از نظر کمّی و کیفی در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشورمان با چالش جدی روبه‌رو است. در سال‌های اخیر، به‌علت بروز خشک‌سالی و نیز تعارضات اجتماعی به‌دلیل کمبود منابع آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب، حمکرانان آب را به انتقال آب برون حوزه‌ای و یا شیرین‌سازی آبهای شور سوق داده است. در نواحی خشک ایران مرکزی و مجاور پلایاها، استفاده از پساب‌های شور و شیرین‌سازی آن به یکی از راهکارهای تولید آب قابل‌‌شرب در این مناطق منجر شده است. دشت بجستان نیز در این راستا، استثنا نیست و در حدود 16 سال است که از این روش برای تامین آب شرب و بهداشت ساکنین استفاده می‌شود. اخیراً، سرمایه‌گذاران به احداث کارخانه‌های آب معدنی در مناطق خشک تشویق شده‌اند، در حالی که پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و ‌محیط‌زیستی آن هنوز مشخص نیست. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان داد که برای تامین آب شیرین از آب شور کویری با شوری در حدود 7500 میکروموس بر سانتی‌متر به روش اسمزمعکوس با حجم تولیدی حداقل1000 مترمکعب در سال، هزینه تمام شده برای هر لیتر آب در سال 1398 معادل 45.067 ریال بوده است. همچنین، حدود 500 مترمکعب شورابه و بیش از 6 تن نمک تولید و به محیط پیرامون اضافه شد. این مقدار نمک، شوری اراضی اطراف، خاصه مزارع و باغ‌های پسته را در حدود 2 تا 3 برابر افزایش داد و افت بیش از 60 درصدی محصولات را به‌دنبال داشت. همچنین، در صورت عدم بازیابی بطری‌ها، بیش از 18 تن پلی‌اتیلن تولید خواهد شد. ارزیابی اقتصادی حاصل از این طرح نیز نشان داد که شاخص‌ ارزش خالص فعلی منفی، مقدار نرخ بازده داخلی صفر و نسبت فایده به هزینه نیز 0.46 بود که نشان‌دهنده اقتصادی نبودن اجرای این طرح و نیز موارد مشابه در مناطق خشک و حاشیه کویری بود.

economic and environmental assessment of drinking water production with the desalination approach of desert waters near playa (case study: bajestan - central iran)

one of the major challenges in arid regions such as iran is the supply of water with appropriate quantity and quality. drought, disputes over water resources, and providing good quality and quantity water for drinking, agriculture, and industrial sector, have forced governments to use desalination technology or transfer water among watersheds, water desalination is one of the solutions to providing drinking water in central iran and coastal areas. bajestan plain is no exception and has been using this method for about 16 years to provide drinking water and health for residents. investors have recently been encouraged to build mineral water plants in arid areas; while the socio-economic and its environmental consequences are not yet clear. the results of this study showed that to supply fresh water from desert saline water with ec about 7500 (µs/cm) and reverse osmosis method with a production volume of 1000 (m3/yr), the price per liter of water is equivalent to 45.067 irr. in this process, around 500 m³ of saline water and more than 6 tons of salt will be produced, too. this amount of salt will increase the salinity of the lands around the pistachio fields and orchards by 2 to 3 times and decrease the yields by more than 60%. results showed if the bottles are not recovered, more than 18 tons of polyethylene will be produced. the economic evaluation shows that the value of the net present value index is negative and internal rate of return is not acceptable, and the b/c is 0.46, which indicates that it is not economical to implement. implementation of this plan in other arid regions with these conditions will have similar results.