بررسی غلظت ترکیبات آلکیل بنزن خطی در رسوبات سطحی رودخانه‌های شرق استان مازندران

آلکیل بنزن‌های خطی یکی از سورفاکتانت‌های مهم و پرمصرف در صنایع هستند. این ترکیبات با توجه به اختصاصی بودن منبع خود، مقاومت در برابر تجزیه و همچنین ماندگاری طولانی‌مدت در رسوبات دریایی، نشانگر ملکولی بی‌نظیری برای مطالعه مشتقات ورودی مواد آلی و تاثیر آنها بر محیط‌های آبی هستند. به‌دلیل وجود منابع متعدد این ترکیبات در مناطق مورد مطالعه، این پژوهش با هدف تعیین غلظت آلکیل بنزن خطی در 5 رودخانه نکارود، تجن، تلارود، بابلرود و سرخرود که به دریای خزر منتهی می‌شوند، انجام شد. در این پژوهش 15 نمونه‌ از رودخانه‌های مورد مطالعه از بخش‌های انتهایی رودخانه‌ها (نزدیک مصب) از عمق صفر تا 5 سانتی‌متری توسط دستگاه گراب‌ون‌وین جمع‌آوری شد. پس از انجام مراحل آماده‌سازی، نمونه‌های حاصل از استخراج، به دستگاه گاز کروماتوگرافی با طیف‌سنج جرمی تزریق شد. در نهایت غلظت ترکیبات آلکیل ‌بنزن ‌خطی در رسوبات سطحی 5 رودخانه منتهی به دریای خزر تعیین شد. میانگین غلظت ترکیبات آلکیل ‌بنزن ‌خطی در رودخانه‌ها در محدوده بین 91288.58-56730.28 نانوگرم به ازای هر گرم وزن خشک تعیین شد. بر اساس نتایج به‌دست آمده ایستگاه‌های واقع در مناطق پرجمعیت و شهری غلظت بیشتری از این ترکیبات را نشان دادند. همچنین بین این ترکیبات و کربن آلی کل (toc) هم‌بستگی مثبت مشاهده شد (0.05< p). بنابراین تغییرات غلظت این ترکیبات تابعی از تغییرات غلظت toc در رسوبات است. نسبت ایزومرهای داخلی به خارجی (i/e) در رودخانه‌های مورد مطالعه در محدوده 0.25 تا 0.44 محاسبه شد. غلظت زیاد آلکیل ‌بنزن ‌خطی با نسبت کم i/e نشان داد که رودخانه‌های استان مازندران به‌شدت تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی قرار گرفته ‌است. با توجه به آنالیز خوشه‌ای انجام شده، رودخانه‌های نکارود و تجن نسبت به سایر رودخانه‌ها غلظت کمتری دارند‌ و برای رهاسازی بچه ماهیان نسبت به سایر رودخانه‌ها مطلوبیت بیشتری دارند.

Determination of the Concentration of Linear Alkylbenzene Compounds in Surface Sediments of Rivers in the East of Mazandaran

Linear alkylbenzenes is one of the most important surfactants in the industry. Due to their source specificity, degradation resistance and longterm survival in marine sediments, these compounds are unique molecular markers for studying organic matter input derivatives and their effects on aquatic environments. Due to the presence of multiple sources of these compounds in the study areas, this study was conducted to determine the linear alkyl benzene concentrations in the 5 rivers of Nekaroud, Tajan, Talaroud, Babolroud and Sorkhroud that lead to the Caspian Sea. In this study, 15 river samples were collected from the bottom of rivers (near estuaries) from 05 cm depth by Grab van veen device. After preparation, the extracted samples were injected into a gas chromatographymass spectrometer (GCMS). Finally, the concentration of linear alkyl benzene compounds in surface sediments of 5 rivers leading to the Caspian Sea was determined. The average concentration of linear alkylbenzene compounds in rivers was determined in the range of 56730/2891288/58 ng/g dry weight. Based on the results, stations in the densely populated and urban areas showed higher concentrations of these compounds. There was also a positive correlation between these compounds and total organic carbon (TOC) (p< 0.05). Therefore, the concentration changes of these compounds are a function of the TOC concentration changes in the sediments. The ratio of internal to external isomers (I/E) in the studied rivers ranged from 0.25 to 0.44. High concentrations of alkyl benzene with a low I/E ratio showed that the streams of Mazandaran province were heavily influenced by human activities. According to cluster analysis, Nekaroud and Tajan rivers have lower concentration than other rivers and are more desirable for release of fish than other rivers.